Bilgehan Atsız Gökdağ*
AZERBAYCAN VE İRAN TÜRK AĞIZLARINDA FİİLİN ÖĞRENİLEN GEÇMİŞ ZAMAN FORMASININ DEĞİŞİK BİR ŞEKLİ
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic
Volume 4/8 Fall 2009
AZERBAYCAN VE İRAN TÜRK AĞIZLARINDA FİİLİN
ÖĞRENİLEN GEÇMİŞ ZAMAN FORMASININ DEĞİŞİK
BİR ŞEKLİ
Bilgehan Atsız GÖKDAĞ*
ÖZET
Tarihî ve çağdaş Türk lehçelerinin birçoğunda -Ip
+ turur’dan gelişen biçimlerin, öğrenilen geçmiş zaman
eki olarak kullanıldığı bilinmektedir. Ancak ekin –ItdI / -
It varyantı Ġran’da Horasan, Salmas; Azerbaycan’da
Nuha, Quba, Tabasaran, Derbend, Zagatala ağızlarında
görülmektedir. Ekin kullanıldığı diğer bölgelerde p / b / t
/ d sesleri bir başka sese dönüşmeden kendilerini
muhafaza etmişlerdir. -Ip ve turur biçimlerinin
birleşmesinden oluşan ekin -ItdI / -It şekliyle kullanıldığı
alandaki değişimin sebebi, benzeştirme olayı ile
açıklanabilir. -dır ekindeki -d- sesi –Ip / -Ib / -If ekindeki
ünsüze tesir ederek kendisine benzeştirmiş ve t sesine
dönüştürmüştür.
Anahtar Kelimeler: Azerbaycan Türkçesi,
İran Türkleri
YENİ TÜRKİYE 53/2013 1
İran Türkleri
Bilgehan Atsız Gökdağ*
Tarih boyunca Türklerin yönetimi altında olan İran coğrafyası M.Ö.3000’lerde
Türkler tarafından kurulan “Kuti” Devletinin
de üzerinde yer aldığı bir toprak parçasıdır.
Türklerin ana yurdunun bu bölge olduğuna
dair araştırmalar günden güne artmaktadır.
(Celilov, 2000:34). İran’da Fars-Med-Sasanî
egemenliği ise yaklaşık 500 yıl sürmüştür. Bu
tarihî gerçeklerden yola çıkıldığında İran’ın
çok eski bir Türk yurdu olduğunu apaçık
görmek mümkündür. Başta Azerbaycan
Türkleri olmak üzere Türkmenler, Kaşkaylar, Horasan Türkleri, Halaçlar, Sungurlar,
Ebiverdiler, Kazaklar ve Özbekler gibi Türk
grupları İran’ın belirli bölgelerinde yaşamaktadır.(Blega, 1997:272). İran İstatistik Merkezine göre ülke nüfusu 2011 yılında yapılan
sayımda 75.149.669 olarak tespit edilmiştir.
(http://www.amar.org.ir/Portals/1/Iran/90.
pdf) İran’da yaşayan Türklerin nüfusu ile
ilgili kesin bir rakam bulunmamaktadır. Ali