YASEMIN YAYLALI
Emîrî’nin İkinci Divânındaki Farsça Şiirlerinde Geçen Ayetler
ÖZ
III. Murad (ö. 1004/1595) dönemi şairlerinden olan Mehmed b. Musa Paşa’nın asıl adı
Mehmed, mahlası Emîrî’dir. Soyu baba tarafından Candaroğullarına, anne tarafından Selçuklu
âlimlerinden Fahreddin Râzî’nin (ö. 606/1210) torunu Pîrî Mehmed Paşa’ya (ö. 939/1532) dayanmaktadır.
Hayatına dair kaynaklarda herhangi bir bilgi bulunmayan Emîrî’nin iki Divân’ı
bulunmaktadır. Sûfî bir şair olan Emîrî, Mevlâna (ö. 672/1273), Şems-i Tebrîzî (ö. 645/1247 ?),
Câmî (ö. 898/1492), Attâr (ö. 618/1221) gibi mutasavvıf şairlerden etkilenmiştir. Şiirlerinde
Allah’ın sıfatlarına, peygamberin mucizelerine değinmiş; ilâhî aşkı ve sevgiliyi anlatmıştır. Ayrıca
şiirlerinde ayet, hadis ve peygamber kıssalarına işaret etmiş; edebî sanatları çokça kullanmıştır.
Söz konusu çalışmada Emîrî’nin hayatına dair bilgiler verilmiş ve Emîrî’nin İkinci Divân’ındaki
Farsça şiirlerinde iktibas edilen ayetler tespit edilerek, incelenmiştir.
Anahtar Kelimeler: Emîrî, Divân, Kur’ân, Ayet, İktibas.
ABSTRACT
HÂFIZ’IN GAZELLERİNDE KIRMIZI VE SİYAH
Şarkiyat Mecmuası Sayı 26 (2015-1) 193-236 193
Yasemin YAYLALI*
Öz: Hâfız-ı Şirâzî, Fars edebiyatının ünlü şairlerindendir. Gazellerinden
oluşan Divan’ı vardır. Gazellerinde ahlaki, felsefi, irfani ve âşıkane
konuları akıcı ve sade bir dil kullanarak işlemiş; en önemlisi kolay gibi
görünen ama taklit edilemeyen bir tarzı benimsemiştir. Hâfız gazellerinde
birçok renge yer vermiş; bunlardan aşk ve ölümle özdeşleşen kırmızı ve siyah
rengi yoğun olarak kullanmış ve onları diğer renklere hâkim kılmıştır.
O, bu hâkimiyeti bazen yaptığı sıfat tamlamalarıyla bu iki rengin ismini
zikrederek; bazen de bu renkleri kullanmadan; ancak onları çağrıştıran çi-
çeklere, değerli taşlara, objelere ve şaraba yer vererek sağlamıştır. Hâfız,
siyah rengi bazen sevgilinin gözünün, saçının ve kaşının sıfatı olarak ger-
çek anlamda; bazen kara kalp, kara elbise gibi mecaz anlamda kullanmış;
bazen de siyah kelimesi yerine gece, akşam, karanlık gibi siyah çağrışımı