İRAN'DA ARAP DİLİNİN BUGÜNÜ VE YARINI*
Betûl Mişkîn FÂM**
Çeviri: İbrahim ŞABAN***
Özet
Bu çalışmada Arap Dilinin İran Üniversitelerindeki durumu, bu
üniversitelerde takip edilen öğretim metotları, İran okullarında Arapç a öğretimi,
Arapça öğretim sorunları ve geleceğe dönük teklifler ele alınmaktadır.
Anahta r kelimeler: Arapça, İran üniversiteleri, metot, İran okulları,
teklifler.
Summar y
This study deals with the Arabic language at Iranian universities, the
teaching methods at these universities, the theaching of Arabic at Iranian schools,
the problems of Arabic teaching and the suggestion for the future.
Keywords: Arabic language. Iranian universities, method, Iranian schools.
Hiç kuşku yok ki İranlılar Arap dilini, Müslümanların İran'ı feth
etmesinden itibaren çok sevmişlerdir. Bundan dolayı bu dili öğrenip
çocuklarına öğretmiş, duygu ve düşüncelerini bu dille ifade etmeyi benimsemiş
ve hicrî X. asra kadar bu dili bilimsel ve edebî yayınlarının dili olarak kabul
etmişlerdir. Böylelikle Arap şiiri yaygınlaşmaya başlamış, İslam devletleri ve
emirlikleri döneminde Fars şiirini, kendi vatanında geçecek kadar büyük
ilerlemeler kat etmiştir. Bu nedenle bu dilin Arapçayla rekabet edebilecek gücü
kalmamıştı. Sonuç olarak Farsça, hicrî IV. asra kadar epey gerilerde kalmıştır.
Betûl Mişkîn Fâm'ın Lübnan Üniversitesi. Fars Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı'nın çıkardığı hakemli
"ed-Dirâiâtul-edebiyye" adlı dergide bulunan "el-Luğcıtu'l-'Arabye fi İr ân: el-vâki' ve'l-murtecâ',
Beyrut-Liibnan, 2005-2006 Kış, Sayı 48-52, s. 71-86., makalesinin Arapça aslından tercümesidir.
Prof. Dr., Tahran ez-Zehrâ Üniversitesi.
Arş. Gör., İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Arap Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı
(ibrahimsaban@hotmail.com).
- 1 1
134 İbrahim ŞABAN
Bütün bu ciddî etkileşim, Arap ve Fars dillerini zenginleştirmiş; İslam
kültür yapısını, tarihi temeller ile ortak, fikrî, dinî ve edebî değerlere göre inşa
etmeye yardımcı olmuştur. Ayrıca bu etkileşim, İslam toplumuna, toplumun
günümüzde, fikrî ve edebî gelişmeler silsilesine katılmasına imkân tanıyan, ona
medenî milletler seviyesine çıkma yolunu açan ve tarihin seyrine katkıda
bulunmasına fırsat tanıyan büyük bir sermaye ile canlılık ve yaratıcılık için
gerekli bir birikim sunmuştur. Fakat, bu ciddî etkileşim, bu sermaye ve
birikimleri, sonraki neslin, kendilerinden öncekilerin yolunu izlemesi; eski ve
yeni ayrımı yapmadan bütün bilimsel kaynaklara başvurması; geri kalmışlık ve
batı kültürü karşısında psikolojik yenilgi izlerini toplumun kalbinden silmesi;
bu ortak etkileşimden doğan değerlerin katkısını açık bir şekilde gözden geçirip
ileriye dönük bir bakışla, kendini küçümsemeden, eskiden kalan etnik tutuculuk
inatçılığından, önyargılı tavırlardan uzak kalarak istemesi ve sorunların
çözümünde aklî ve fikrî temellere dayanması koşuluyla sunmaktadır.
Evet! Eğer bu iki dil arasındaki etkileşim hareketi devam etseydi, Arap
ve Fars edebiyatlarına çok büyük ivme kazandırır, İslam toplumunun kalkınma
ve saygınlık ruhunu canlandırır ve soyluluk ile çağdaşlık temellerine dayanan
itibarlarını geri getirirdi. Bundan dolayı İran Anayasasının 16. maddesi
kapsamında, Arap dili öğretimine ilkokuldan sonraki dönemlerde yer vermiştir.
Anayasa bununla, yetişen neslin, İslam dininin ve İslam toplum kültürünün
diliyle tanışmasını ve bütün bilim alanlarında Müslüman âlimlerin kaydettikleri
gelişmelerden haberdar olmalarını sağlamak istemiştir. Ayrıca Anayasa, bu
madde ile İranlı gençlerin, kültürel mirasla onurlanma ruhunu derinleştirmek ve
onları, ithal batı kültürü içerisinde erimeye karşı korumak istemiştir. Bugünkü
Arap dilinin İran'daki durumunu anlamak için üniversitelerin, ilk ve orta
öğretim okulları ve Arap dili eğitimi veren özel kursların programlarına ve
genel eğitim politikalarına bir göz atmak gerekir.
İRAN ÜNİVERSİTELERİNDE ARAPÇA
Yetmişli yıllardan itibaren Arap dili bölümleri faaliyetlerine sadece üç
İran üniversitesinde (Tahran - İsfahan - Meşhed) başlamış ve lisans
programlarından yaklaşık 323 öğrenci mezun olmuştur. İslam devriminden önce
yüksek lisans (master) programlarından mezun olanların sayısı 22'yi
geçmemiştir. Bugün ise Arap dili bölümlerinin sayısı daha önce görülmemiş bir
şekilde hızla artmaktadır. Bölümlerin sayısı devlet üniversitelerinde 24'e
İRAN'D A ARA P DİLİNİN BUGÜN Ü VE YARINI 1 3 5
çıkmıştır. 2001 senesinde lisans programında okuyan öğrenci sayısı 5124'e,
yüksek lisans (master) ve doktorada ise sırayla 131 ve 53'e ulaşmıştır.1
İranlılar ve Araplar arasındaki dil engelini kaldırmak, İslam dünyasının
parçaları arasındaki fikrî yardımlaşma bağlarını kuvvetlendirmek, Arap-İslam
toplumunun toplumsal ve kültürel durumunu anlamak için sarf edilen büyük
çabalar, samimi vurgularla, Arap dilinin üniversitelerin bütün bölüm ve
anabilim dallarında okutulması yoluyla Arapça öğretim alanının genişletilmesine
yardımcı oldu. Bugün üniversitelerdeki anabilim dallarının hangisinde
olursa olsun bir öğrenci, Arapça görmeden veya sarf-nahiv ile eski ve yeni
metinleri anlayacak kadar iyi bir şekilde Arapça bilmeden diploma alamaz.
Çeşitli anabilim dalları (İslam Felsefesi, Fıkıh ve Usul-u fıkıh, Medeniyetler
Tarihi, Dinler ve Bilim, Kuran ilimleri ve Hadis) ile Arap dili ve edebiyatı
alanında dersler veren İlahiyat gibi üniversitelerdeki bazı bölümlerin kredileri,
üniversitelerdeki ders kredilerinin üçte biri kadardır. Fars dili ve edebiyatı
bölümü, Aile Araştırmaları bölümü ile Kütüphanecilik ve Tarih bölümleri de
Arapça öğretimi için sayısı yirmiyi aşmayan özel ders kredileri tahsis
etmişlerdir.2
İRAN ÜNİVERSİTELERİNDE ARAPÇA ÖĞRETİM
METOTLARI
İran üniversiteleri, Arapça öğretiminde istedikleri hedeflere ulaşmak için
iki metottan hareketle program yaptılar3
:
İran Üniversitelerinin çoğunun temelleri üzerine hareket ettiği birinci
metot, dilbilgisi-çeviri metodudur (Grammar Translation Method). Bu metot,
öğrenciye Arapça metinlerden anlam çıkarmayı, onları Farsçaya çevirmeyi ve
daha sonra okunan metinlerin edebi anlamıyla sanatsal değerinin zevkine
' Burada devrimden önce İran Üniversitelerinin, İranlı öğrencilere sürekli doktora yapma fırsatı
vermediğine, ancak devrimden sonra bu fırsatın Tahran ve Akademisyen Yetiştirme üniversiteleri
aracılığıyla verildiğine ve 2001-2002 eğitim öğretim yılında Isfahan, Meşhed, ei-Allâme et-Tabâtabâî
üniversitelerinin ilk defa doktoraya öğrenci kabul ettiğine değinmek gerekir.
2
Tahran Üniversitesinde el-Makûl ve el-Menkûl (Sosyal Bilimler) Fakültesinin, geçen asrın altmışlı
yıllarında (1960) daha sonraları Arap Edebiyatı alanında önemli bir hoca olan bir öğrenciye, merhum
Allâme Fifûzâııfer'in dekanlığı döneminde bir doktora diploması verdiğine değinmek gerekir. (Yazı
İşleri Bölümü)
3
Programlar hakkında bkz.: el-Merci* fi taiîmi'l-luğati'l- Muhammed Abdurrauf el-Şeyh.
136 İbrahim ŞABAN
varmayı öğretmeyi hedeflemektedir. Bu metot doğru telaffuza ve iletişim kurma
yeteneklerine hiç önem vermez. Buna karşın, gramer kaidelerine ve istisnalarına
çok önem verir. Bununla öğrenciye, başkaları tarafından söylenmiş sözlerin
tahlilini, onları kullanma yeteneği olmadan öğretir.
İkinci metot, kulak-dil alışkanlığı metodudur (Audio Lingııal Method).
İran üniversitelerinden birkaçı bu metodu tercih edip izlemektedir. Çünkü bu
metot, dili dinlemeyle, onunla konuşmayla, onu okumakla, onunla yazmakla
ilgilenmekte, sonunda öğrenciye temel yapılara hâkim olma imkânı sağlayarak
onu, dilde yeterli bir seviyeye ulaştırmaktadır.
ÜNİVERSİTE TEZLERİ
Geçen iki metot ışığında, İranlı öğrenciler, yüksek lisans ve doktora
aşamasında yüzlerce tez yapmaya başladılar. Bu tezlerin sayısı 1999 yılına
kadar 920'ye ulaştı. Bu araştırma projeleri incelendiğinde aşağıdaki veriler
ortaya çıkmaktadır:
• Öğrenciler, son on yılda İran üniversitelerinde özellikle devlet
üniversitelerinde (472) ve Tahran Üniversitesinde (243) sayı bakımından en
fazla üniversite tezini Arap Dili ve Edebiyatı alanında uzmanlaşmış 60 profesör
danışmanlığında savundular.
• Arap ve Fars dillerinde araştırmaya dayalı olarak hazırlanan bu
projeler, değişik konulan ele alarak dil ve edebiyatın birçok yönünü
incelemiştir. Öğrencilerin ve danışmanların çoğunun ilgisi, dilin grameri ile
belâgati üzerineydi (179 tez). Bazı öğrenciler 124 tezde, önemli şahsiyetleri ile
Abbasiler dönemi edebiyatını inceleyip çöküş dönemine yüzeysel bir şekilde
değinmişlerdir. 118 tezde ise öğrenciler Irak, Mısır, Lübnan ve göç edilen
ülkelerde yetmişli yıllardan önceki çağdaş edebiyatın öncülerini incelemeyle
yetinmişler ve fikri, dini, toplumsal temellerle örtüşen görüşlerini, sanatsal
yönleri ile o edebiyatçılarda bulunan sanatsal yaratıcılığın kaynaklarına
değinmeden ortaya koydular. Ayrıca öğrenciler yeni nesir türlerine (tiyatro,
romanlar, kısa öyküler...) ve bunlar etrafında dönen sıcak eleştirisel sorunları
fazla dile getirmediler. Yüksek lisans ve doktora aşamasında öğrencilerin
ilgileri arasında, makalede ele aldığımız birinci metot ışığında, tarihi ve edebi
kitapları tercüme ve onları Farsçaya taşıma vardır. Bunlar arasında tarihi
kitaplar, incelemeler, şairlerin divanları ve hatipler ile nesir yazarlarının
İRAN'DA ARAP DİLİNİN BUGÜNÜ VE YARINI 137
eserlerini ihtiva eden tercümelerin sayısı 106'ya ulaşmıştır. Öğrenciler ayrıca
Arapçadan bir çok eski ve yeni edebi kaynak tercüme etmişlerdir. Bunlar
arasında: Edebu'l-kâtib, Esâsu'l-belâğa, el-Beyân ve't-tebym, Muktatafat
mine'l-luzümiyât, Divân Ebı Firâs el-Hamdânî, Târîhu't-Tabarî, Nesemetu'ssihri
fi men teşeyyec
a ve şa'ara ile A yânı/ 'ş-şf'a vardır. Bilim edebiyatı ve tarihi
hakkında bazı kaynakları İngilizceden Farsçaya çevirenler de vardır.
• Dil bilim ve yeni metotlar ışığında dil çalışmasına, Arapçanın
güzelliklerini ve inceliklerini incelemeye ve ana dilleri Arapça olmayan
İranlılar için çağdaş dil öğretim usul ve metotlarıyla tanışmaya gelince, bu
konular araştırmacıların ilgilerini çeken konular değildi. Aynı şekilde,
karşılaştırmalı çalışmalar ile çağdaş eleştiri ekolleri de 1999 yılına kadar İranlı
araştırmacılar tarafından fazla ilgi görmemiştir.
ÖĞRETİM İLE İLGİLİ KİTAPLAR VE DERSLER
En önemlileri el-Kitabu'l-esösf ve'l-cArabiye li'n-nâşi'in olan değişik
seviyelerde bir çok öğretim kitabını otaya çıkarmak için takdire şayan çabalar
sarf edilmiştir. Ancak bütün bu çabalara rağmen, ana dili Arapça olmayanlara
Arapça öğretimi, hâlâ diğer modern dillerin öğretildiği öğretim kitaplarının
ulaştığı seviyelerden uzaktadır. Ayrıca bu kitaplar, içlerindeki derslerin
birçoğunda özellikle İranlılara öğretimde gerekli bilimsel temelleri
içermemektedir. Bundan dolayı bu kitaplar, Arapça ile kardeş gibi olan, onunla
28 harfi paylaşan; terimleri, atasözleri, edebi ve usule dayalı yapıları onunla
karşılıklı bir şekilde mübadele eden Farsçaya uygun programlara ihtiyaç
duymaktadır.
Öğretim kitapları telifi ve yayınlanması alanında kazanılan birikimlerin,
işitsel, görsel ve bilgisayara dayalı öğretime paralel ve uygun bir birikim
izlemediği açıkça görülmektedir. Bu, İran'da Arapça öğretiminin, öğrencilere,
sadece gramer, okuma ve yazma alanında dil yeteneği kazandırmasına neden
olmuştur. Fakat bu, onlardaki dinlediğini anlama ve sözlü ifade gibi ana dil
yeteneklerini geliştirmemektedir. İran üniversitelerinin ve özel dil enstitülerinin
sarf ettikleri ciddi çabalara rağmen, öğretim araçlarına sahip olma sorunu hâlâ
varlığını sürdürmektedir. Dil merkezlerimizin bugün, yeterli derecede özellikle
1 3 8 İbrahim ŞABAN
İranlı öğrencilerin temel dil yeteneklerini geliştirmeye has, gelişmiş ses
laboratuarlarına ve Arapça öğretim kasetlerine ihtiyacı vardır.
MECMUALAR VE DERGİLER
Gelişmiş ülkelerde yabancılara dil eğitimi büyük bir gelişme
kaydetmiştir. Bu gelişme, bilimsel uzmanlıklara dayalı birlikler ve dernekler
aracılığıyla, yabancılara dil öğretimi alanında çalışan öğretim üyeleri ve
araştırmacılar tarafından çıkartılan araştırma dergilerinin çoğalmasını sağladı.
Ve biz bugün İran'da bu alanda büyük sıçramalar görmeyi umut ediyoruz.
Bunun üzerine bilimsel çabalar, radikal bir şekilde öğretim tekniklerini,
metotlarını ve derslerini geliştirme yollarını ele alan süreli dergilerin çıkmasına
tahsis edilecektir. Eski İran kütüphaneleri, örneğin Tahran Üniversitesi'ndeki
Edebiyat Fakültesi Kütüphanesi, içerisinde devrimden önce kendisine gelen 80
süreli dergiyi bulundurmaktadır. Bu kütüphanelerin, çeşitli dil alanlarını ele
alan ve ana dilleri Arapça olmayanlara bu dili öğreten dil uzmanlarının ortaya
koydukları bilimsel çalışmalardan öğrencileri haberdar eden hakemli dergilere
şu anda daha çok ihtiyacı vardır.
İRAN OKULLARINDA ARAPÇA ÖĞRETİMİ
İranlı bir öğrenci Arapça öğrenmeye, öğretime dayalı derslerin
sunulmasında ve düzenlenmesinde canlılık ve yenilenmeye ihtiyaç duyan
geleneksel metodun hâkim olduğu bir program kapsamında, ilkokuldan sonra
başlar. İran okullarındaki ders kitaplarının, bütün ciddi reform girişimlerine
rağmen, uygulamalı dilbilim ve yabancı dil öğrenme teorilerinden istifade
etmeye, öğretim usullerini, modern metotlarını, eğitim şekillerini, öğretim
teknik ve düzenlemelerini kullanmaya ihtiyacı vardır. Programlarının temel
olarak dinleme ve konuşma yeteneklerini göz ardı etmeden okuma ve yazma
yetenekleri üzerine odaklanması gerekir. Hartûm Enstitüsü'nün stratejisi
kendisini, biraz düzeltme ve yenileme ile birlikte el-Kitabu'l-esâs7xm1
taslağında özellikle de birinci bölümünde (sese giriş-alfabe) göstermektedir.
4
Enstitü, kitabın planını dile dair dersleri dört aşamaya yayarak çizdi. Bunlar türeme sistemine ulaşan
ilgiyle birlikte birbirine girmiş hedeflere sahip öğretim aşamalarıdır. Aşamalara gelince, bunlar: sese
giriş-alfabe/basit dil yapısı aşaması/i'râb yönünde ilerleme ile birlikte basit dil yapısı aşaması/birleşik
yapı ve i'râb aşaması.
İRAN'DA ARAP DİLİNİN BUGÜNÜ VE YARINI 139
Buna ek olarak projenin ve sunduklarının, İranlı öğrencinin pedagojisi,
psikolojisi ve inancına uygun olması için yeniden gözden geçirilmeye ve
kapsamlı bir çalışma yapılmaya ihtiyacı vardır. İran okullarının, öğrenciler ve
öğretmenler için ister kitap olarak ister istenilen program ve hedeflere paralel
öğretim araçları olarak olsun, desteklenmiş öğretim kitaplarına ve ana dilleri
Arapça olmayan İranlıların en modern dil öğretim yol ve metotlarıyla
tanışmaları için toplantılar düzenlenmeye ihtiyaçları vardır.
İRAN YABANCI DİLLER ENSTİTÜSÜ
İran İslam Cumhuriyetinde Arapça öğrenme isteğindeki artıştan sonra,
İran Yabancı Diller Enstitüsü kapılarını Tahran'da 15 sene önce eğitim
meraklılarına açtı ve faaliyetlerini öğrencilerin istekleri doğrultusunda diğer 5
İran şehrini kapsayacak şekilde genişletti. Bu enstitü, şu anda 7000 öğrenciye
eğitim hizmeti sunmaktadır. Çoğunluğu Arap asıllı olan bu enstitüdeki hocalar,
on iki kurda dil yeteneklerini (dinleme, konuşma, okuma, yazma) üç ayrı
aşamada geliştirmeye çalışmaktadırlar. Bu aşamaların birincisi konuşma,
ikincisi gramer ve sonuncusu çeviridir.
Enstitü geleceğe dönük planlar da yapmaktadır, bunlar arasında
şunlar vardır:
• İyi bir dil yeteneği ile köklü Arap-İslam medeniyeti kültürüne sahip
olmak isteyen İranlı öğrencinin şartlarına uygun ders ve öğretim araçlarının
hazırlanması,
• Arapça konuşma dili öğretimi ile yerel lehçeleri incelemek için
oturumlar düzenlenmesi,
• Yetişmekte olanlara ve yetişkinlere Arapça öğretimi için oturumlar
düzenlemek,
• Hocaların ve öğretmenlerin enstitüde tecrübelerini geliştirebilecekleri
dil laboratuvarları oluşturulması,
• İran dışında ana dilleri Arapça olmayanlara eğitim veren Arapça
öğretim enstitüleri ile bu enstitülerin tecrübelerinden faydalanmak, programları
140 İbrahim ŞABAN
ile diploma verme standartlarını öğrenmek için bilimsel bağlantı ve
yardımlaşma köprülerini inşa etmek.
ARAPÇA ÖĞRETİMİNİN SORUNLARI
Arap dili bölümü öğrencilerinin hedef ile metodu birbirinden ayırt
edememe ve İranlı öğrencilerin Arapça öğretimine dair hedeflerine uygun
gelişmiş metotların bulunmaması gibi sıkıntılarına daha önce de değinmiştik.
Ayrıca dergilerin eksikliğine, yeterli derecede dil laboratuarlarının ve uygun
öğretim araçlarının bulunmamasına da işaret etmiştik.
Öğrencilerimizin sıkıntı çektikleri diğer konular arasında, Arap dili
öğretimi üzerine kendi ana vatanlarında sürekli bir eğitim fırsatının yeterince
bulunmaması, Araplarla İranlılar arasında bol bol bir araya gelme fırsatı sunan
konferans, seminer ve toplantıların azlığı ve son olarak da Arapça-Farsça ile
Farsça-Arapça gibi ikili sözlüklerin özellikle, çağın tekniklerine, fikri,
toplumsal, siyasi ve inançsal gelişmelerine paralel sözlüklerin eksikliği vardır.
İLERİYE DÖNÜK TEKLİFLER
• İşaret ettiğimiz Arapça öğretim metotlarını engelleyen sorunlara
rağmen, Kur'ân dili, İran İslam Cumhuriyetinde iyi durumdadır. Arapça bugün
İran toplumunda çabaların, Arapçanın ondan faydalandığı fırsatlar seviyesine
çıkması koşuluyla diğer diller arasındaki konumunu iyileştirmek için büyük bir
fırsattan yararlanabilir. Bundan dolayı aşağıdaki hususlar teklif edilmektedir:
• İslam kültürünü, İranlı gençlerin gönüllerine yerleştirmeye,
kökleştirmeye ve sürekli zenginleştirmeye çalışmak ve bununla beraber onları
küreselleşme çağına yakışır bir toplum seviyesine çıkartmak. Bu medeni
çalışma İslam toplumuna medeni yaratıcılık rolünü yeniden kazandıracaktır.
Nitekim Arapça öğretimi, yetişen nesilde İslami düşünce köklerini
derinleştirmekten sorumludur.
• Tutuculuklara, çekişmelere, bir birine atıp tutmalara ve düşmanlıklara
takılıp kalmalara engel olmak için sürekli çalışmak. Çünkü bu çatışma ve
düşmanlıklar bizi, tanışma ve etkileşimlerin medeni gelişmenin temeli ve fikri
olgunluğun koruyucusu olduğunu düşünen Kur'ân'ın yolundan uzaklaştıracaktır.
Arap dili, İslam toplumunun, İslam'ın ve Müslümanların dilidir. Bu
İRAN'DA ARAP DİLİNİN BUGÜNÜ VE YARINI 141
medeni düşünceyi iyice anlatmakla öğrenciler, etnik ve mezhepsel
parçalanmalardan uzak olan medeniyete yönelirler. Bu amaca ulaşmak için
etnik çekişme dönemi görüntülerinin, çok arzuladığımız medeni havaya uygun
olması için değişmesi gerekmektedir.
• Üniversiteleri ve kültürel kurumlarıyla birlikte Arap hükümetlerinin,
ana dilleri Arapça olmayanlara Arapça öğretmenin zorunluluğunu anlamaları ve
diğer diller arasında dünyadaki yerini sağlamlaştırmak için sunulan fırsatları
değerlendirmeleri gerekmektedir. Bugün İran'da Arapçayı yaymak için bir altın
fırsat bulunmaktadır. Bu fırsatları değerlendirmek, mevcut durumu geliştirmek
ve arzulanan seviyeye ulaşmak için ciddi girişimlerde bulunulması
gerekmektedir.
• İran ve Arap ülkelerinin, Arap dili eğitimini yayma ile ilgilenen
kurumları geliştirmek, kurs ve eğitim faaliyetleri düzenlemek, öğretim kadrosu
yetiştirmek, ana dili Arapça olmayanlara özgü Arapça eğitim veren bölümler
açmak; yayın kolunu faaliyete geçirmek ve onu öğretim kitapları, görsel, sese
ve bilgisayara dayalı derslerle desteklemek için ciddi bir şekilde çabalaması
gerekmektedir.
• İranlı ve Arap hocalar, Arap dilini yaymak yoluyla İslam kültürünü
canlandırma sorumluluğunun büyük bir kısmını taşımaktadırlar. Bu temellere
dayanarak, buluşma fırsatlarını değerlendirmeleri, mevcut eğitim açıklarını
kapatmayı hedefleyen ortak hareket etme anlaşması üzerinde çalışmaları, ona
seçkin diller arasında önemli bir yer edinme fırsatı sunan Arapçanın
güzelliklerini incelemeleri ve eşsiz özellikleriyle türeyebilen, özetlenebilen, dil
bakımından genişleyebilen, eş anlamlı kelimeleri, terimleri vesaire olan bu dilin
sembollerini ortaya çıkarmaları gerekmektedir. Ayrıca bilgisayar dili olması ve
çağdaş tekniklere paralel gitmesi için;
• Arap dili ve edebiyatının yeterlilik ve zenginliğinden konumundan
dolayı dünya dillerine açılması ve diğer edebiyatlarla kültürel ve edebi ilişki
içerisinde olması gerekmektedir. Çünkü Arap dili ve edebiyatına çağdaş dünya
kültürü içerisinde uygun bir yer garanti ediyoruz. Bu düşünce ışığı altında,
araştırmaya dayalı önceliklerin belirlenmesi, daha sonra diğer toplum ve
milletlerden olan araştırmacılar için güven köprülerinin kurulması; Arap
edebiyatı ve dilini, kültürel mirasımızın yazmalarını çalışarak, araştırarak,
inceleyerek ele almaları için onların bilimsel metotlara dayalı tecrübelerini
142 İbrahim ŞABAN
ilerletmemiz; Arap ülkelerinde fikri, sanat ile ilgili, tarihi ve edebi konular
hakkında yazılanların tercüme edilmesi gerekmektedir.
• Arap yayın evlerinin, Tahran'daki yıllık kitap fuarından
faydalanmaları ve Arap ülkeleriyle yardımlaşarak kültür müsteşarlıklarının
İran'da düzenledikleri kültürel münasebetler esnasında sunulan altın fırsatları,
çağdaş edebiyat alanında en son yayınlananları sergilemek için değerlendirmeleri
gerekmektedir.
• Arap enstitü ve merkezlerinin, devamlı olarak bilgi ve tecrübelerini,
ders programlarını ve özellikle Arap dili öğretim alanında uzman ve eğitimcileri
bir birleriyle mübadele etmeleri gerekmektedir.
• Son olarak Arapça, İran'da ve dünyada büyük ve iyi fırsatlara
sahiptir. Üniversite kurumlarının, kültürel merkezlerin, Arap medyasının ve
yayın evlerinin, İslam toplumunun kendilerine yüklediği ortak, kültürel
yardımlaşma sorumluluğunu yerine getirmeleri; çabalarını bu fırsatları
değerlendirmek için sarf etmeleri ve bunları Arapçaya seçkin, yerel ve uluslar
arası bir yer hazırlayacak pratiğe dönüştürmeleri gerekmektedir. Fakat bu
kurumların üzerlerine düşeni yerine getirmemeleri, fırsatlar her ne kadar büyük
olursa olsun, onları kaybetmemize ve Arap dilinin uluslar arası ve bölgesel
konumunun gerilemesine neden olur. Böylece, çocuklarımızı kendi kültürlerinin
odak noktasını hedef alan; kültürel ve bilgisel küreselleşme şekilleri,
alışkanlıklar, kültürel saldırılar, kutsalları küçümseme ve batılılaşma gibi
geleceklerini tehdit eden şeylere maruz bırakırız.
İRAN'DA ARAP DİLİNİN BUGÜNÜ VE YARINI 11
Sayı Yıl
2 1967
12 1968
8 1969
9 1970
15 1971
3 1972
5 1973
3 1974
3 1975
1 1976
2 1977
3 1978
3 1979
1 1980
2 1981
1 1982
3 1983
3 1984
8 1985
14 1986
21 1987
31 1989
47 1990
54 1991
82 1992
89 1993
96 1994
94 1995
146 1996
79 1997
63 1998
Şekil-1
o
1967 1972 1977 1982 1987
Savunma Yılı
1993 1998
1 4 4 İbrahim ŞABAN
Ş e k ¡1-2
H
<
İÜ
'5 ?
a
i
i
500 i
450 I
400 S
j
350
300 I
250
200
150
;
100 j
50
0 J
a
y .jr
j z n c l
,-if cf o*-
> j
1 f
İran Üniversiteleri
Tezler İran Üniversiteleri
472 Devlet Üniversitesi(Âzâd)
54 Isfahan Üniversitesi
89 Akademisyen Yetiştirme Üniversitesi
4 Öğretmen Yetiştirme Üniversitesi
243 Tahran Üniversitesi
33 Allame et-Tabâtabâî Üniversitesi
23 Firdevsi Üniversitesi
İRAN'D A ARA P DİLİNİ N BUGÜN Ü V E YARIN I 1 4 5
Şekil-3
j f ¿T
Iran Üniversiteleri
S Arapça ve Farsça hazırlanmış tezler
B Arapça hazırlanmış tezler
1 4 6 İbrahim ŞABAN
Arapça
hazırlanmış
tezler
Arapça ve Farsça
hazırlanmış tezler
İran Üniversiteleri
80 472 Devlet Üniversitesi(Âzâd)
5 54 Isfahan Üniversitesi
6 89 Akademisyen Yetiştirme Üniversitesi
2 4 Öğretmen Yetiştirme Üniversitesi
34 243 Tahran Üniversitesi
33 33 Allame et-Tabâtabâî Üniversitesi
6 23 Firdevsi Üniversitesi
Sayı Üniversite Tezlerinin Konuları
23 Cahiliye Devri Edebiyatına Dair Çalışmalar
42 İslam ve Emevi Edebiyatına Dair Çalışmalar
14 Endülüs Edebiyatına Dair Çalışmalar
124 Abbasiler ve Çöküş Dönemleri Hakkında Çalışmalar
48 Genel Edebiyat Çalışmaları
117 Çağdaş Edebiyata Dair Çalışmalar
106 Edebiyata ve Tarihe Dair Kitapların Tercümesi
81 Yazmaların Edisyon Kritiği ve Divanların Şerhi
7 Edebiyat Eleştirisi
74 Karşılaştırmalı Edebiyat ve İran'da Arap Edebiyatı
Çalışmaları
25 Sözlükler
179 Belagat ve Gramer
5 Dil Öğretimi
9 Dil Bilim
20 Arap Dili ve Edebiyatı Dışındaki Araştırmalar
İRAN'D A ARA P DİLİNİN BUGÜN Ü V E YARINI 1 4 7
Şekil-4
Arap Dili ve Edebiyatı Dı şı ndaki Araştı rmalar
Dil Bilim
Dil Öğretimi
Belagat ve Gramer
Sözlükler
Karşılaştı rmalı Edebiyat ve iran'da Arap Edebiyatı
Çalı şmalan
Edebiyat Eleştirisi
Yazmaları n Edisyon Kritiği ve Divanları n Şerhi
Edebiyata ve Tarihe Dair Kitapları n Tercümesi
Çağdaş Edebiyata Dair Çalı şmalar
Genel Edebiyat Çalışmaları
Abbasiler ve Çöküş Dönemleri Hakkında Çalışmalar
Endülüs Edebiyatına Dair Çalı şmalar
islam ve Emevi Edebiyatına Dair Çalı şmalar
Cahiliye Devri Edebiyatına Dair Çalı şmalar
]
B
]
;
0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 200