Girişimcilik Gündemi
Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi (6:1) 2011
Journal of Entrepreneurship and Development
SINIR TİCARETİ UYGULAMASI
SORUNLAR VE ÇÖZÜM
ÖNERİLERİ*
Mehmet ÖZÇİLOĞLU
M. Murat SAKAR
SINIR TİCARETİ GENEL DURUM
Sınırda yaşayan insanların yaşamlarını
kolaylaştırmak, maddi gelirlerine katkı sağlayarak refahı
yükseltmek, bölge ticaretini canlandırmak, sınır illerinin
karşılıklı olarak ihtiyaçlarını karşılamak amacı ile Sınır
Ticareti uygulamaya konulmuştur.
Sınır Ticareti bürokratik işlemlerden arındırılmış,
ihracat ve ithalat işlemlerine göre kaideleri basitleştirilmiş,
uygulaması ve yapılması kolay bir ticaret dalı olarak sınır
illerinde her zaman gündeminde olmuştur.
Kaidelerinin her kesin yapabileceği kadar basit
işlemlere tabi olması ve kapsamı içerisinde olan mallara
gümrük muafiyeti veya düşük gümrük vergisi avantajı
tanıması, Sınır Ticaretini ihracat veya ithalata göre daha
cazip hale getirmiştir.
Sınır Ticareti uygulaması yukarıda belirtilen esas
amaç içerisinde komşu ülkeden mal almayı ve komşu
ülkeye mal satmayı hedeflemiştir. Yani sınır ticareti
kapsamında ihracat ve sınır ticareti kapsamında ithalat
beraberinde düşünülmüştür. Ancak sınır ticareti
uygulamasını Suriye’ye karşı tek taraflı uyguladığımızdan
bu hiçbir zaman gerçekleşmemiştir. Zira komşumuz
Suriye’ nin sınır ticareti ile ilgili almış olduğu bir karar
mevcut değildir. Hatta sınır ticareti diye bir uygulaması
yoktur diyebiliriz. Böyle olunca geçmiş yıllarda sınır ticareti
*
4-5-6 Kasım 2010 tarihinde Kilis 7 Aralık Üniversitesinde Yapılan
1.Uluslararası Sınır Ticareti Kongresinde Sunumu Yapılan Rapor
22
Mehmet ÖZÇİLOĞLU & M. Murat SAKAR
Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi (6:1) 2011
Journal of Entrepreneurship and Development
Suriye’ den Ülkemize doğru tek taraflı işlemeye
başlamıştır. Komşu ülke Suriye ile bir anlaşmaya
dayandırılmayan sınır ticaretinin sadece İthalat ayağı
gerçekleşmiştir.
SINIR TİCARETİNİN YASAL DAYANAKLARI
Ülkemiz açısından bakıldığında Sınır Ticareti’ nin
yasal dayanakları olarak;
a) 16.05.2009 tarih ve 27230 sayılı Resmi
Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Sınır
Ticaretinin Düzenlenmesine İlişkin 2008/14451 sayılı
Bakanlar Kurulu Kararı
b) 16.06.2010 tarih ve 27260 sayılı Resmi
Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Sınır Ticaretinin
Uygulanmasına İlişkin Tebliğ (İhracat:2009/7)
c) l6.06.2009 tarihinde yürürlüğe giren T.C.
Kilis Valiliği Sınır Ticareti Uygulama Yönetmeliği
d) Her yıl Ocak ayının ilk beş iş günü sonuna
kadar Dış Ticaret Müsteşarlığınca yetkili Sınır İli
Valiliklerine bildirilen İthalat Kotaları ve/veya İthalat Değer
Limitleri
Sınır Ticareti uygulamasına esas teşkil
etmektedir.
2008/14451 sayılı Bakanlar Kurulu Kararına göre
Sınır Ticaretini iki aşamada değerlendirmek gerekiyor.
a) Sınır Ticareti Yapmaya Yetkili İller
b) Sınır Ticaret Merkezi Kurulan İller (STM)
SINIR TİCARETİ YAPMAYA YETKİLİ İLLER
Bakanlar Kurulu Kararına göre 12 ilde 13 gümrük
kapısından 5 komşu ülke ile sınır ticareti yapılmaktadır. Bu
iller, gümrük kapıları ve ülkeler aşağıda tabloda
gösterilmiştir. Görüldüğü gibi sınır ticaretine yetkili olan
illerin tamamı Doğu ve Güneydoğu Bölgesi illeridir.
Sınır Ticareti Uygulaması Sorunlar ve Çözüm Önerileri
Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi (6:1) 2011
Journal of Entrepreneurship and Development
23
Yeni düzenleme ile daha önceki yıllarda Ülkemiz
ile Bulgaristan arasında yapılan Sınır Ticareti ve
Yunanistan ile yapılan Kıyı Ticareti uygulamasına son
verilmiştir.
YETKİLİ
SINIR İLİ
YETKİLİ
GÜMRÜK KAPISI
ÜLKE
Artvin Sarp Gürcistan
Ardahan Türközü Gürcistan
Iğdır Dilucu Nahçıvan
Iğdır Gürbulak İran
Ağrı Gürbulak İran
Van Kapıköy İran
Hakkari Esendere İran
Şırnak Habur İran
Mardin Nusaybin Suriye
Şanlıurfa Akçakale Suriye
Gaziantep Karkamış Suriye
KİLİS ÖNCÜPINAR SURİYE
Hatay Cilvegözü Suriye
SINIR TİCARET MERKEZLERİ (STM)
Bakanlar Kurulu Kararına göre 4 ilde 4 gümrük
hattı üzerinde 2 komşu ülke ile sınır ticareti yapılmak üzere
4 adet Sınır Ticaret Merkezi kurulmuştur. Bu iller, gümrük
kapıları ve ülkeler aşağıda tabloda gösterilmiştir.
İLİ SINIR
TİCARET MERKEZİ
ÜLKE
Ağrı Sarısu İran
Hakkari Esendere İran
Van Kapıköy İran
Iğdır Dilucu Nahçıvan
Çok çaba gösterilmesine rağmen Kilis Öncüpınar
Gümrük Kapısında Sınır Ticaret Merkezi kurulması
mümkün olmamıştır. Bu kapsam içerisinde Valiliğimiz
Öncüpınar Gümrük Sahasında boş bulunan ve etrafı tel
örgülerle çevrili 200.000.M2 alanı Sınır Ticaret Merkezi
24
Mehmet ÖZÇİLOĞLU & M. Murat SAKAR
Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi (6:1) 2011
Journal of Entrepreneurship and Development
alanı olarak Dış Ticaret Müsteşarlığına teklif etmiş, plan ve
projeleri hazırlatılmıştır. Kurulan komisyonlarca yol haritası
geliştirilmiş ve bir kısım mesafe kat edilmiştir. O günkü
mevzuata göre işletici Anonim Şirket ana sözleşmesi
hazırlanmış, pay dağılımı yapılmış ve ortağımız olacak 2
İhracatçı Birliğinin tespit edilmesi için Müsteşarlığa
müracaatta bulunulmuştur. Ancak Müsteşarlık, ortağımız
olacak İhracatçı Birliklerini tespit etmediğinden o gün için
Sınır Ticaret Merkezine işlerlik kazandırılamamıştır ve olay
askıda tutularak bu günlere gelinmiştir.
2008/14451 sayılı Bakanlar Kurulu taslak
çalışmalarında Sınır Ticaret Merkezi kurulacak iller
arasında yine Kilis-Öncüpınar-Suriye zikredilmesine
rağmen Suriye sınırındaki diğer illerin de ısrarla Sınır
Ticaret Merkezi istemelerin ve Suriye sınırında hiçbir ilde
Sınır Ticaret Merkezi kurulmamasından dolayı Kilis de
taslaktan çıkartıldığı görüşü toplumda kabul görmektedir.
Ancak Suriye sınırında hiçbir gümrük hattında
Sınır Ticaret Merkezi kurulmamasındaki asıl sebebin
Suriye ile Ülkemiz arasında Serbest Ticaret Anlaşması’
nın imzalanması ve yürürlüğe girmesi olduğu
kanaatindeyiz. Zira bu anlaşma ile Ülkemiz Suriye menşeli
sanayi ürünlerine tek taraflı olarak gümrük vergilerini
sıfırlamış, zirai ürünlerde ise gümrük vergilerini
düşürmüştür. Böyle olunca Suriye ile imzalanan Serbest
Ticaret Anlaşması, bilhassa sanayi ürünleri için Sınır
Ticareti ve Sınır Ticaret Merkezlerinin tanımış olduğu
avantajların cazibesini ortadan kaldırmıştır.
Gelinen noktada yukarıda tabloda yazılı bulunan
Sınır Ticaret Merkezlerine ilave olarak yeni Sınır Ticaret
Merkezlerinin kurulması için öncelikle ilgili valiliklerin
talepte bulunması gerekmektedir. İlgili valiliğin talebine
istinaden Dış Ticaret Müsteşarlığının koordinasyonunda;
a)Milli Savunma Bakanlığı
b)İçişleri Bakanlığı
c)Maliye Bakanlığı
d)Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı
Sınır Ticareti Uygulaması Sorunlar ve Çözüm Önerileri
Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi (6:1) 2011
Journal of Entrepreneurship and Development
25
e)Gümrük Müsteşarlığı
Temsilcilerinden oluşan bir Komisyonun oy birliği
ile yapacağı teklif üzerine Dış Ticaret Müsteşarlığının bağlı
olduğu Bakanın onayı ile Sınır Ticaret Merkezi kurulabilir.
Kurulması zor gibi görünse de mutlaka
gerçekleştirilmelidir. Çünkü kurulacak Sınır Ticaret
Merkezi Kilis’ in ticaret yapısını yeniden şekillendirebilir ve
Kilis için bir çıkış noktası olabilir. Sınır Ticaret Merkezi’ nin
Kilis’in ticaretini canlandıracak, ekonomik durumunu
düzeltecek, Ona bir ivme kazandıracak ve en önemlisi
halkın refah düzeyini arttıracak etkilere sahip olduğu göz
ardı edilmemelidir.
Halen Suriye sınırında Kilis’ten başka
Gaziantep,Şanlıurfa, Hatay ve Mardin İlleri Sınır Ticareti
merkezi kurulması için çalışmaktadır. Bu konuda
Öncüpınar Gümrük Kapısının alan olarak büyüklüğü ve
Suriye’ nin sanayi ve ticaret merkezi Halep’ e yakınlığı
nedeni ile Kilis daha avantajlı görünmektedir. Bunun iyi
kullanılması gerekmektedir.
SINIR TİCARETİ BELGESİ VE SINIR TİCARETİ
YAPABİLECEKLER
Sınır Ticareti belgesi talebi Vali veya ilgili Vali
Yardımcısı başkanlığında İl Jandarma Komutanlığı veya İl
Emniyet Müdürlüğü temsilcisi, Defterdar, Gümrük Müdürü,
Sanayi ve Ticaret İl Müdürü, Tarım İl Müdürü, İl Ticaret ve
Sanayi Odası ile Esnaf ve Sanatkârlar Odalar Birliği
temsilcilerinden oluşan İl Değerlendirme Komisyonu
sekretaryasına yapılır. İl Değerlendirme Kurulunca uygun
görülenlere ilgili Valilik tarafından bir yıl geçerli Sınır
Ticareti Belgesi verilir.
Karar kapsamındaki illerde en az iki yıldır yerleşik
olarak faaliyette bulunan basit veya gerçek usulde vergiye
tabi gerçek kişiler ile karar kapsamındaki illerde en az iki
yıldır yerleşik olarak faaliyette bulunan Türk Ticaret
Kanununa göre kurulmuş tüzel kişi tacir ve esnaflardan
26
Mehmet ÖZÇİLOĞLU & M. Murat SAKAR
Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi (6:1) 2011
Journal of Entrepreneurship and Development
Sınır Ticareti Belgesi almış olanlar Sınır Ticareti
yapabilirler.
Karar kapsamındaki illerde en az iki yıldır yerleşik
olarak faaliyette bulunan gerçek ve tüzel kişilere Sınır
Ticareti Belgesi verilmesi ve bunlara sınır ticareti yapma
hakkı tanınması sınır ticareti yapacaklardan doğacak bazı
spekülasyonları önlemek açısından önemlidir. Yani başka
bir deyişle bölge dışından gelebilecek gerçek kişi ve
şirketlerin sınır ticareti vurgunculuğunu önlemek amacı
taşıdığından olumlu bir karardır. Bu kararla, bölgede
gerçekten faaliyet gösteren gerçek ve tüzel kişilerin Sınır
ticaretinde etkin olması, sınır ticaretinin onların vasıtasıyla
yapılması amaçlanmıştır. Sınır ticaretinin bölge
ekonomisine ancak böyle bir uygulama halinde katkısının
olacağı da bir gerçektir.
İTHALAT UYGUNLUK BELGESİ
Sınır Ticareti Belgesi sahibi gerçek ve tüzel kişi
firmalar tarafından Sınır Ticareti kapsamında İl İthalat
Kotası Listesinde yazılı bulunan ürünlerden ithal edilmek
istenen ürün için İthalat Uygunluk Belgesi talepleri ilgili
ürünün cinsi, birim ve toplam değeri ile miktarı ve menşei
belirtilerek İl Değerlendirme Komisyonu sekretaryasına
yapılır. İl Değerlendirme Komisyonunca uygun görülenlere
İthalat Uygunluk Belgesi düzenlenir.
İthalat Uygunluk Belgelerinin birinci nüshası
sekretaryada muhafaza edilmek üzere, ikinci nüshası ilgili
gümrük idaresine gönderilmek üzere, üçüncü nüshası ise
ilgili gümrük kapısında yapılacak işlemlerde ibraz edilmek
üzere ilgili esnaf ve tacire verilmek amacıyla üç nüsha
düzenlenir. İthalat uygunluk belgelerinin süresi
düzenlendiği tarihten itibaren 45 gündür. Tarım ürünleri
ithalatında hasat dönemi dikkate alınarak bu belge daha
kısa süreler için düzenlenebilir.
Sınır Ticareti Uygulaması Sorunlar ve Çözüm Önerileri
Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi (6:1) 2011
Journal of Entrepreneurship and Development
27
İTHALAT KOTALARI VE İTHALAT DEĞER
LİMİTLERİ
İl Değerlendirme Komisyonu tarafından
hazırlanarak Ekim ayı sonuna kadar yetkili Valilikler
tarafından Dış Ticaret Müsteşarlığına bildirilen Yıllık Ürün
Talep Listesinin Dış Ticaret Müsteşarlığı
koordinasyonunda Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ve Tarım
ve Köy İşleri Bakanlığı ile değerlendirilmesi neticesinde
İthalat Kotası tespit edilir. Bu kotalarda Sınır Ticareti
kapsamında İthal edilecek ürünün ismi, 12 haneli Gümrük
Tarife İstatistik Pozisyonu, Birimi ve Miktarı belirtilir.
Ancak her yıl İl Değerlendirme Komisyonunca
tespit edilerek il ihtiyacı kapsamında hazırlanan ve Valilik
tarafından Dış Ticaret Müsteşarlığına (İhracat Genel
Müdürlüğü) bildirilen Yıllık Ürün Talep Listeleri Müsteşarlık
tarafından önemli ölçüde makaslanmaktadır. Böyle olunca
hem ürün sayısı, hem de ürünün miktarı azaldığından sınır
ticareti yapılamaz hale gelmektedir. Hâlbuki Valilikler
tarafından Müsteşarlığa gönderilen Yıllık Ürün Talep
Listeleri detaylı bir araştırmadan ve değerlendirmeden
sonra İl ihtiyaçlarına göre hazırlanmaktadır. Sınır
Ticaretinin gerçek anlamda uygulanabilmesi açısından bu
listelerin mutlaka dikkate alınması büyük önem
taşımaktadır.
Listeler kısıtlanarak ürün sayısı ve miktarları
azaltıldıkça sınır ticareti uygulanılamaz hale gelmektedir.
Örneğin: 1999 yılından beri Kilis’ten hiçbir firma sınır
ticareti belgesi almamış, sınır ticareti uygunluk belgesi
talebinde bulunmamış ve sınır ticareti kapsamında ithalat
veya ihracat yapmamıştır. Kilis gibi aşırı derecede ilgi
duyulan ve ümit beslenen sınır ticaretinde hiçbir işlemin
olmaması uygulamada büyük aksaklıklar olduğunu açıkça
göstermektedir.
Sorunun temel kaynağını İthalat Kotasını
oluşturan sınır ticareti kapsamında ithal edilebilecek ürün
sayısının ve miktarlarının çok az, ya da İthalat Değer
28
Mehmet ÖZÇİLOĞLU & M. Murat SAKAR
Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi (6:1) 2011
Journal of Entrepreneurship and Development
Limitlerinin düşük miktarlarda tespit edilmesi
oluşturmaktadır.
Sınır ticareti uygulamasında bütün yetkilerin
Ankara’da toplanması İl idarelerinin hareketini
kısıtlamaktadır. Mevzuat dâhilinde değerlendirmeleri
Valiliklerin yapması şartıyla listelerin hazırlanması, ürün
miktarlarının tespiti ve piyasa şartlarına ve ekonomik
gelişmelere göre listeler üzerinde değişiklikler veya
listelere yeni ürünlerin ilavesi gibi bir kısım yetkiler
Valiliklere devredilebilir.
İthalat değer limitlerinin tespitinde ise büyük illere
avantaj sağlayan bir adaletsizlik söz konusudur. Sınır
Ticaretinin Uygulanmasına İlişkin (İhracat:2009/7) sayılı
tebliğin 10.Maddesi 7.Paragrafında “İthalat Değer Limiti
kapsamında ilgili sınır illerine yapılacak tahsisatlarda, ilgili
sınır illerinin nüfusu ve sınır ticareti kapsamında ilgili
komşu ülke ile son üç yıl içerisinde gerçekleştirilen toplam
ithalat ve ihracat değerleri göz önünde bulundurulur.”
denilmektedir.
Suriye sınırında sınır ticareti yapabilecek iller
incelendiğinde Gaziantep, Şanlıurfa, Hatay, Mardin ve
Kilis olduğu görülmektedir. Bu iller arasında nüfusu,
ihracatı ve ithalatı çok olan illere daha çok, az olan illere
daha az İthalat Kotaları verilecektir. Suriye sınırında sınır
ticareti kapsamında olan illerin nüfus ve ihracat miktarları
aşağıda verilmiştir.
SURİYE İLE SINIR TİCARETİ KAPSAMINDA
OLAN İLLERİN NUFUS KARŞILAŞTIRMASI
İLİ NÜFUSU
GAZİANTEP 1.653.670
ŞANLIURFA 1613.737
HATAY 1.448.418
MARDİN 737.852
KİLİS 122.104
Sınır Ticareti Uygulaması Sorunlar ve Çözüm Önerileri
Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi (6:1) 2011
Journal of Entrepreneurship and Development
29
SURİYE’YE YAPILAN İHRACAT
Bölge illerinin nüfus ve ihracat rakamları
karşılaştırıldığında aralarında büyük fark olduğu
görülmektedir. Bu durum sınır ticareti ithalat kotalarının
dağıtımında da büyük farklılıklar olacağının göstergesidir.
Sınır ticareti ile, sınır ilerine ekonomik ve ticari
canlılık kazandırılması, bölgeler arası dengesizliklerin
ortadan kaldırılması ve söz konusu bölgelerin Ülke
geneline entegrasyonunun sağlanması amaçlandığı
düşünülürse kota dağıtım yönteminin bu amaca hizmet
etmediği söylenebilir. Sınır ticareti kapsamında getirilen
ürünlerin kapsam içerisindeki illerde dolaşımı serbest
olmasından dolayı bu ürünlerin bölgeye hitap ettiği bir
gerçektir.
Dolayısıyla sınır ticareti ithalat kotalarının
dağıtımında illerin nüfusu, dış ticareti, büyüklük-küçüklük
durumu etkili olmamalıdır. Küçük illerin de sınır ticareti
vasıtasıyla ekonomilerini geliştirmesi, sınır ticareti
kapsamında ithal ettikleri ürünleri kapsam içerisindeki
diğer illere satış yaparak ekonomilerini güçlendirmeleri
sağlanmalıdır. İller arası dengesizliklerin azaltılması ve
Sınır Ticaretinin imkânlarının ayrımcılık yapılmadan her ile
eşit sunulması amacıyla Sınır Ticareti İthalat Kotaları veya
İthalat Değer Limitlerinin kapsam içerisindeki illere eşit
olarak dağıtılmalıdır.
Türkiye’nin yaşam standartlarının düşük ve
işsizliğin ciddi boyutlarda olduğu Doğu ve Güneydoğu
Anadolu coğrafi bölgelerinde ekonomik, sınai ve ticari
gelişmenin hızlandırılmasını ve sınır ticareti
uygulamasından beklenen amaca ulaşılmasını teminen
İL 2007 2008 2009
GAZİANTEP 72.741.768 138.720.961 121.544.634
HATAY 54.014.334 85.908.350 104.710.486
ŞANLIURFA 8.709.594 32.918.931 57.558.800
KİLİS 4.691.088 3.690.135 6.511.946
MARDİN 4.164.135 3.768.581 4.377.600
30
Mehmet ÖZÇİLOĞLU & M. Murat SAKAR
Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi (6:1) 2011
Journal of Entrepreneurship and Development
sınır ticareti kapsamında ithalat kotalarının ayrımcılık
yapılmadan uygulanması önemlidir.
2010 YILI KİLİS İLİ İTHALAT KOTALARININ
İNCELENMESİ
Tablonun incelenmesinden görüleceği üzere
verilen kotalara göre Sınır Ticareti yapılması mümkün
görülmemektedir.
Örneğin: Kahve 3 Ton, Karabiber 1 Ton, Karpuz
Çekirdeği 3 Ton, Kimyon 1 Ton, Sarımsak 5 Ton, Kebere
S.N
O
ÜRÜN G.T.İ.P BİRİM MİKTAR DÖNEMİ
1 Arpa 1003.00.90.
00.19
TON 1.000
2 Ayçiçeği
Çekirdeği(Çerezlik)
12.06.00.9 TON 310
3 Buğday(Ekmeklik) 1001.90.99.
00.11
TON 2.000
4 Kahve 0901.11.00 TON 3
5 Karabiber 0904.12.00.
00.00
TON 1
6 Karpuz
Çekirdeği(Çerezlik)
1209.99.99.
90.12
TON 3
7 Kebere 0709.90.40.
00.00
TON 10
8 Kimyon 0909.30.00.
00.11
TON 1
9 Kırmızı Biber 0904.20.90.
00.11
TON 50
10 Nohut 0713.20.00.
00.19
TON 200 15 Ekim
01
Temmuz
11 Pirinç 1006.30.94
1006.30.48
TON 200
12 Prina(ZeytinKüspesi) 2306.90.11
2306.90.19
TON 300
13 Sarımsak 0703.20.00.
00.12
TON 5
14 Soğan (Kuru) 0703.10.19.
00.11
TON 50
15 Susam (Kabuklu) 1207.40.90.
00.11
TON 1.000
Sınır Ticareti Uygulaması Sorunlar ve Çözüm Önerileri
Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi (6:1) 2011
Journal of Entrepreneurship and Development
31
10 Ton, Soğan 50 Ton, Kırmızıbiber 50 Ton gibi çok düşük
tonajlarda kota verilmiştir.
Sınır Ticaretinin Uygulanmasına İlişkin
(İhracat:2009/7) Tebliğin 10.Maddesi 10.Bendinde “İl
değerlendirme Kurulunca İthalat Kotası veya ithalat Değer
Limiti kapsamında yapılacak tahsislerde mümkün olduğu
kadar çok sayıda esnaf ve tacirin faydalanması esas
alınmasına” dair hüküm bulunduğu bilinmektedir. Buna
göre 1 ton, 3 ton, hatta 50 ton gibi kotası bulunan bir
ürünün ithal müsaadesi için müracaat eden esnaf ve
tacirlere paylaştırılmasında epeyce zorluklar yaşanacaktır.
Söz konusu ürüne ayrılan kotanın tamamının
müracaat eden bir veya birkaç kişiye paylaştırılması söz
konusu değildir. Aynı ürünün kotasından mümkün olduğu
kadar çok sayıda esnaf ve tacirin faydalanması
düşüncesiyle bir sistematiğe göre dağıtılması
gerekmektedir. Bu durumda 1 veya 2 Ton kotası bulunan
ürün için verilebilecek müsaade 50-100 Kg. dır. İthal
kotası 10 veya 20 Ton olan bir ürün için 1 ton olabilir.
Sınır ticareti yapacak esnaf veya tacirin komşu
ülkeye gitmesi-gelmesi, yeme-içme, konaklama, tercüman
vb. masrafları hariç Sadece bir ithalat beyannamesi
açmanın yaklaşık 600 Dolar masraf gerektirdiği belirtilirse
bu kotalarla sınır ticareti yapılamayacağı açıkça görülebilir.
Tabloda verilen ürünler içerisinde dikkat çeken
diğer bir önemli konu ise ithalat kotası verilen ürünlerin
tamamının Tarım Ürünleri’nden oluşmasıdır. 2010 yılı için
tespit edilen ürünler içerisinde Sanayi ürünü
bulunmamaktadır. Yani sanayi ürünleri Sınır Ticaretinin
kapsamının dışında tutulmuştur. Suriye ile uygulamakta
olduğumuz Serbest Ticaret Anlaşması ve bu anlaşmanın
yürürlükte bulunan hükümleri sanayi ürünlerinin sınır
ticareti kapsamı dışında tutulmasının sebebi olarak
görülebilir.
2010 yılı için tespit edilen değerler için şöyle bir
özetleme yapılabilir:
32
Mehmet ÖZÇİLOĞLU & M. Murat SAKAR
Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi (6:1) 2011
Journal of Entrepreneurship and Development
İthalat Kotalarının tamamı tarım ürünlerinden
oluşmuştur. Sanayi ürünleri için ithalat kotası tespit
edilmemiştir. Tarım ürünleri için tespit edilen kotalar ise
çok az ve düşük miktarlarda olduğundan Sınır Ticareti
kapsamında hiçbir müracaat olmamış ve hiçbir ürünün
ithalatı gerçekleşmemiştir. Ayrıca ithalat kotalarında birim
ve miktar belirtildiğinden dolayı 2010 yılı için İthalat Değer
Limiti tespit edilmemiştir.
2009 YILI KİLİS İLİ İTHALAT KOTALARININ
İNCELENMESİ
İthalat kotaları ve İthalat Değer Limitlerini 2009
yılı kapsamında incelediğimizde hem sanayi ürünleri için,
hem de tarım ürünleri için İthalat Kotası ve ayrıca İthalat
Değer Limiti tespitinin yapıldığı görülmektedir.
2009 YILI KİLİSİLİ SANAYİ ÜRÜNLERİ İTHALAT
KOTASI
S.NO ÜRÜN G.T.İ.P
1 Fırça (plastik) 9603
2 Hasır 4601.91.90
3 Kablo (Elektrik) 8544
4 Odun (Yakmaya Mahsus) 4401/ 4403/ 4407
5 Paspas (Plastik) 9603
6 Sıhhi Tesisat 3917
7 Süpürge (Plastik) 9603
8 Yer Silgisi (Plastik) 9603.90.91.90
2009 YILI KİLİS İLİ İTHALAT KOTASI-İTHALAT
DEĞER LİMİTİ
SÜRİYE SANAYİ
(1000 $)
TARIM
(1000 $)
Kilis 1.050 450
Sınır Ticareti Uygulaması Sorunlar ve Çözüm Önerileri
Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi (6:1) 2011
Journal of Entrepreneurship and Development
33
2009 YILI KİLİS İLİ TARIM ÜRÜNLERİ İTHALAT
KOTASI
2009 yılı için verilen Sanayi Ürünleri İthalat Kotası
Listesinde Sınır Ticaretine konu olan 8 çeşit sanayi ürünü
bulunmaktadır. Bunun 4’ü 9603 pozisyona ait plastik
ürünleridir. Geriye kalan 4 ürün ise Hasır, Elektrik
Kablosu, Yakmaya Mahsus Odun ve Sıhhi Tesisat
malzemesinden oluşmaktadır. Tarım Ürünleri İthalat
Kotası Listesinde ise 17 çeşit ürün bulunmaktadır.
2009 yılı ithalat kotası listelerinde ithaline
müsaade edilecek miktar belirtilmemiştir. Ancak bunun
yerine hem sanayi ürünleri ithalatı için, hem de tarım
ürünleri ithalatı için İthalat Değer Limiti belirtilmiştir.
Buna göre;
2009 yılı için tespit edilen Sanayi Ürünü İthalat
Değer Limiti 1.050.000. $
S.NO ÜRÜN G.T.İ.P DÖNEMİ
1 Arpa 1003.00.90.00.19
2 Ayçiek
Çekirdeği(Çerezlik)
1206.00.99.00.11
3 Buğday (Ekmeklik) 1001.90.99.00.11
4 Domates 0702.00.00.00.00
5 Kahve 0901.11.00
6 Kanolayağı 1516.20.95.00.11
7 Karabiber 0904.12.00.00.00
8 Karpuz
Çekirdeği(Çerezlik)
1209.99.99.90.12
9 Kebere 0709.90.40.00.00
10 Mercimek (Yeşil) 0713.40.00.00.12 15 Ekim-1
Mayıs
11 Nişasta 1108.11
12 Nohut (Garbanzos) 0713.20 15 Ekim-1
Temmuz
13 Pamukyağı 1512.21.10.00.00
14 Pirinç 1006.30.94
1006.3048
15 Sitrik Asit (Limon
Tuzu)
2918.14
16 Soğan (Taze) 0703.10.19.00.12
17 Soğan (Kuru) 0703.10.19.00.11
34
Mehmet ÖZÇİLOĞLU & M. Murat SAKAR
Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi (6:1) 2011
Journal of Entrepreneurship and Development
2009 yılı için tespit edilen Tarım Ürünleri İthalat
Değer Limiti 450.000. $. dır.
2008/14451 sayılı Sınır Ticaretinin
Düzenlenmesine ilişkin Bakanlar Kurulu Kararının
7.Maddesi 5.Bendinde her bir ürün için düzenlenebilecek
İthalat Uygunluk Belgelerinin bir yıllık toplam değerinin, il
bazında tarım ve sanayi sektörü için belirlenen yıllık ithal
değer limitinin % 5’ ini aşamayacağı belirtilmiştir.
Ancak Sınır Ticaretinin Uygulanmasına İlişkin
(İhracat:2009/7) sayılı Tebliğin 10.Maddesi
11.paragrafında ise “İthalat Değer Limiti uygulaması
kapsamında, İl Değerlendirme Komisyonu tarafından yıl
içinde her bir ürün için düzenlenmesi uygun görülen
İthalat Uygunluk Belgelerinin toplam değeri, ilgili sınır iline
tarım ve sanayi ürünleri için tahsis edilen yllık ithalat değer
limitinin % 2’ sini aşamaz. Bu oran, Dış Ticaret
Müsteşarlığı(İhracat Genel Müdürlüğü) tarafından, ilgili
kurum ve kuruluşların olumlu görüşlerinin alınması
suretiyle, % 5’e kadar yükseltilebilir” hükmüne amirdir.
Bu veriler ışığında 2009 Yılı için Sanayi veya
Tarım Ürünleri İthalat Kotası Listesinde yazılı bir ürün için
bir yıl içerisinde düzenlenebilecek azami uygunluk belgesi
toplamı: Herhangi bir Sanayi Ürünü, örneğin Hasır için
1.050.000 X %2 = 21.000. $
Herhangi bir Tarım Ürünü, örneğin Arpa için
450.000 X %2 = 9.000. $. dır.
Bu rakamlar Kilis ilinin bir yıl içinde örnekte
verilen Hasır veya Arpa için düzenleyebileceği İthalat
Uygunluk Belgelerinin toplam değeridir. İl İthalat Kotası
veya İl İthalat değer Limiti’ nin esnaf ve tacire
dağıtılmasında mümkün olduğunca çok sayıda esnaf ve
tacirin yararlanabilmesi esas alınması gerektiğinden
örnekte belirtilen miktarların birçok kişiye paylaştırılması
gerekmektedir.
Örneğin arpa için belirlenen azami ithalat değer
limitini 10 kişiye paylaştırılması halinde bir kişiye
Sınır Ticareti Uygulaması Sorunlar ve Çözüm Önerileri
Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi (6:1) 2011
Journal of Entrepreneurship and Development
35
verilebilecek azami Uygunluk Belgesi miktarı 900.$. dır.
Dar kapsamlı kota listesi ve çok küçük miktarlara
verilebilecek Uygunluk Belgeleri ile Sınır Ticaretinin
yapılması mümkün görülmemektedir.
Dolayısıyla 2009 yılında Kilis İlinden hiçbir esnaf
ve tacirin Sınır Ticareti kapsamında ithalat yapamadığı
görülmüştür. Gerek 2009 ve gerekse 2010 yıllarında
Kilis’ten hiçbir firmanın Sınır Ticareti kapsamında ithalat
veya ihracat yapmadığı ya da Sınır Ticareti Belgesi almak
için dahi bir müracaatının bulunmadığı dikkate alınırsa
uygulamada yanlışların ve eksikliklerin olduğu kolayca
söylenebilir.
Aslında Sınır Ticareti Kilis’te esnaf ve tacirin en
çok ilgisini çeken ve yoğun ilgi gösterdiği bir ticaret dalıdır.
Bölge halkı da sınır ticareti uygulamasından çok şey
beklemektedir. Az yatırımla çok kişiye iş imkânı
yaratılabilecek bir alan olarak görülen Sınır Ticareti
uygulaması kimilerine göre bacasız fabrika, kimilerine
göre Kilis’in ticaretinin canlanmasında motor görevi
üstlenecek bir konjektör, kimilerine göre ise iş,aş ve
ekmek kapısı olarak ifade edilmektedir. Esaslı bir kaide
üzerine oturtulmuş ve gerçek anlamda uygulanabilir bir
Sınır Ticareti için bu ifadelerin hepsinin doğru olduğu
söylenebilir. Bunun yanında uygulanabilir bir sınır ticareti
komşu ülkeler arasında ticaretin gelişmesini, iyi komşuluk
ve dostluk bağlarının güçlenmesini sağlayarak bölge
barışına da katlıda bulunabilir.
Uygulandığı illerin, bölgenin ve Ülkenin
ekonomisine olumlu katkı yaparak gelir düzeyinin
yükselmesini ve refahın artmasını sağlayacak,
“komşularımızla sıfır problem” hedefi kapsamında karşılıklı
ilişkileri güçlendirecek imkânları bünyesinde barındıran
Sınır Ticareti uygulamasının ciddiye alınması, üzerinde
ciddi olarak çalışılması ve uygulanabilir hale getirilesi
gerekmektedir.
36
Mehmet ÖZÇİLOĞLU & M. Murat SAKAR
Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi (6:1) 2011
Journal of Entrepreneurship and Development
Sınır Ticareti uygulamasında esas alınması
gereken en önemli nokta her iki Ülkenin de karşılıklı
çıkarlarının korunması, kapsam içerisindeki İl ve
Bölgelerin ekonomilerinin güçlendirilmesi olmalıdır. Bunun
için sınır ticaretini tek taraflı uygulama yerine iki Ülke
arasında bir anlaşmaya dayandırılması yapılacak ilk iş
olarak düşünülmelidir. Böylece sınır ticareti
uygulamasında ithalatın yanında ihracatın da yapılabilme
imkânı sağlanmalıdır.
SINIR TİCARETİ KAPSAMINDA İTHALAT İÇİN
GEREKLİ ŞARTLAR
 Karar kapsamındaki illerde en az iki yıldır
yerleşik olarak faaliyette bulunan esnaf ve tacirlerden
olmak.
 İlgili Valiliklerden Sınır Ticareti Belgesi
almış olmak.
 Hizmet sektöründe faaliyet gösteren esnaf
ve tacirlerden olmamak.
 İthalat Uygunluk Belgesi almış olmak.
 İthal edilmek istenen ürünün esnaf veya
tacirin ticari faaliyet kapsamında bulunması.
 İthal edilmek istenen ürünün ilgili İlin İthalat
Kotası içerisinde bulunması.
 Bir esnaf ve tacirin bir ayda ithal ettiği ürün
miktarının 50.000.$. ı geçmemesi.
 İthal edilmek istenen ürünün sınır ticareti
kapsamındaki komşu ülke menşeli olması, üçüncü ülke
menşeli olmaması.
 Valilik ve belediyelerce vakıf, dernek, il özel
idaresi adına kurulan firmalardan olmamak.
SINIR TİCARETİ KAPSAMINA GİRMEYEN
ÜRÜNLER
Sınır ticareti kapsamında ithali ve ihracı
yasaklanmış, sınır ticareti kapsamına girmeyen ürünler
aşağıda verilmiştir.
Sınır Ticareti Uygulaması Sorunlar ve Çözüm Önerileri
Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi (6:1) 2011
Journal of Entrepreneurship and Development
37
 İthali ve ihracı ilgili mevzuatla yasaklanmış
olan ürünler,
 İthali belli kurum ve kuruluşlara bırakılmış
maddeler,
 İthali kota, korunma, damping ve
sübvansiyona karşı vergi önlemlerine tabi ürünler,
 Silah, mühimmat, patlayıcı maddeler, 5201
sayılı kanun kapsamında denetime tabi ürünler,
 Petrol ve petrol ürünleri,
 Çay, şeker, fındık, antepfıstığı,
 Canlı hayvan, et ve et ürünleri,
 Süt ve süt ürünleri,
 Dış Ticaret Müsteşarlığınca ithalatının
durdurulması istenilen ürünler,
 Hasat dönemlerinde Tarım ve Köy işleri
Bakanlığınca belirlenen bazı tarım ürünleri,
 Transit ticaret kapsamında yapılan ticaret,
 İthali ve İhracı izne tabi ürünler,
sınır ticaretine konu edilemez.
SINIR TİCARETİNİN AVANTAJLARI
Sınır ticareti yoluyla yapılacak ithalatta tek ve
maktu vergi uygulanır.
Tek ve maktu vergi; Gümrük vergisi oranı sıfır,
Katma Değer Vergisi ile Özel Tüketim Vergisi oranları tam
olarak dikkate alınarak hesaplanır.
Sınır ticareti kapsamında ithal ve ihraç edilen
ürünler “Dış Ticarette Teknik Düzenlemeler ve
Standardizasyon Rejimi Kararı” na istinaden yapılan
ihracat ve ithalat denetimlerinden muaftır. Ancak sınır
ticareti kapsamında ithal edilen ürünlerin güvenli
olmasından ithalatçı sorumludur.
Sınır ticaretinin kaideleri basitleştirilmiş,
formalitelerden ve bürokratik işlemlerden arındırılmıştır.
Sınır ticareti komşu ülkeden yapıldığı için ulaşım
ve anlaşım kolaylığı mevcuttur.
38
Mehmet ÖZÇİLOĞLU & M. Murat SAKAR
Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi (6:1) 2011
Journal of Entrepreneurship and Development
Normal ithalat-ihracat işlemleri belirli bir tecrübe,
birikim ve yeterli sermaye ile yapılmasına rağmen, sınır
ticareti her kes tarafından ve küçük bir sermaye ile
yapılabilmektedir.
SINIR TİCARETİNİN DEZAVANTAJLARI
Sınır ticaretinin mevcut avantajlarının yanında
bazı kısıtlayıcı dezavantajları da bulunmaktadır. Bütün
ürünler sınır ticareti kapsamına girmemektedir. Sadece
Dış Ticaret Müsteşarlığının belirlemiş olduğu ürünler sınır
ticareti kapsamına girmektedir. Bu ürünler ise tahsis
olunan kotalarla sınırlandırılmaktadır.
Sınır Ticaret Belgesi alabilmek için ilgili esnaf ve
tacirin kapsam içerisindeki sınır illerinde en az iki yıldan
beri yerleşik olarak faaliyet göstermesi gerekmektedir.
Hizmet sektöründe faaliyet gösteren esnaf ve
tacir adına sınır ticareti belgesi düzenlenmemektedir.
Sınır ticareti yapan firmalar bir ayda azami 50 bin
Dolarlık ithalat yapabilmektedir.
Sınır ticaretine konu eşya, sınır ticareti
kapsamındaki komşu ülke menşeli olması gerekmektedir.
Üçüncü ülke menşeli ürünlerin sınır ticareti kapsamında
ithalatına izin verilmemektedir.
Esnaf ve tacirler ticari faaliyeti kapsamına
girmeyen ürünleri sınır ticareti kapsamında ithal
edemezler.
Sınır ticareti kapsamında ithal edilen ürünler
ancak yetkili sınır illerinde yerleşik esnaf ve tacire
satılabilir. Ülkemizin her tarafında serbest dolaşımı
mümkün değildir.
Sınır Ticareti Uygulaması Sorunlar ve Çözüm Önerileri
Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi (6:1) 2011
Journal of Entrepreneurship and Development
39
SONUÇ VE DEĞERLENDİRME
Sınır ticareti özellikle Doğu ve Güneydoğu
Anadolu Bölgesinde öne çıkmış özel bir ticaret şeklidir.
Sınır ticareti ile malların kolay ve ucuz temin edilmesi,
karşılıklı ticaretin ve işbirliğinin geliştirilmesi ile bölgesel iyi
komşuluk ve barış ortamı sağlanarak karşılıklı güven
oluşturulması mümkündür.
Sınır ticaretinin bölgelerarası gelişmişlik farkını
azaltma, istihdam yaratma ve illerin ekonomisine katkı
yaparak refah düzeyini yükseltme gibi etkileri olduğu
belirlenmiştir.
İthalat ve İhracat rejimine göre şartları ve
kaideleri daha basit, bürokratik işlemleri azaltılmış, az
sermaye ile yapılabilen bir ticaret dalı olan sınır ticareti bu
özellikleri ile girişimcilik bilincinin oluşmasına önemli katkı
yaptığı kabul edilmektedir.
Sınır Ticaretini, uluslararası ticaret yapmak
isteyenler için adeta bir eğitim yeri, bir ticaret okulu gibi
görmek gerekir. Sınır Ticaretini yaparak işi öğrenen birçok
işadamının bugün değişik ülkelerle ticaret yaptığı, O
ülkelerle ithalat ve ihracat gerçekleştirdiği görülmektedir.
Dünyada en çok gümrüğü olan ülkelerden biri
olan Ülkemizin çok sayıda gümrüğün getirdiği yüksek
maliyeti, bu kapıların sınır ticareti ile değerlendirmesi
halinde önemli katkıya dönüştürülmesi mümkündür.
Ülkemizin komşu ülkelerle paylaştığı dil, din,
tarih, kültür birliği ve coğrafi yakınlık gibi ortak değerlerin
avantajından yararlanarak uygun bir ticaret modeli
geliştirmesi gerekmektedir. Bunun için Sınır Ticaret
Merkezlerinin bir model olarak yaygınlaştırılması ve sınır
ticaretinin bu merkezler üzerinden yapılması uygun
olacaktır.
40
Mehmet ÖZÇİLOĞLU & M. Murat SAKAR
Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi (6:1) 2011
Journal of Entrepreneurship and Development
Sınır Ticaret Merkezlerinin bir model olarak
işlenmesi ve kendini ispat etmesi halinde, kısa zamanda
Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Serbest Ticaret
Alanlarından oluşan bir kuşağın oluşması imkânı
doğacaktır. Bu ise, kapsam içerisindeki illerin gelir ve
refah düzeyini yükselterek bölgesel kalkınmayı
gerçekleştirecek ve Ülkemize de katkıda bulunacaktır.
Sınır Ticaret Merkezleri oluşturulurken bu hedef Devlet
politikası haline getirilmelidir.
Sınır ticaretinin teşvik edilmesi ve
desteklenmesinin meydana getireceği olumlu etkiler
oldukça kısa bir sürede kendini göstermektedir. Sanayi,
hayvancılık ve tarım sektörüne yapılan yatırımların
sonuçları beş-on yılda ancak alınabilirken, sınır ticaretinin
ekonomik ve sosyal hayata etkilerini birkaç ay içerisinde
görmek mümkün olmaktadır.
Sınır ticaretinin en kısa yoldan, sıfır maliyetli
yatırım ile:
 İstihdama katkısı,
 Gelir ve refahın yükselmesine katkısı,
 Bölgelerarası gelişmişlik farkının
kapatılması,
 Bölgesel dış ticaret potansiyelini arttırma,
 Girişimcilik bilinci oluşturma,
etkilerinin olduğu unutulmamalıdır.
Yıllardır Doğu ve Güneydoğu Anadolu
Bölgelerinin kalkındırılması hükümetlerin en büyük hedefi
olmuştur. Ancak, gerek iklim koşullarının olumsuzluğu,
gerekse coğrafi yapının zor şartları bölgenin kalkınmasını
zorlaştırmıştır. Bölgeye yönelik çeşitli teşvik paketleri
açıklanmasına rağmen, bölgenin bu olumsuz şartları ve
yıllardır süren güvenlik sorunu özel sektörün bölgeye
yatırım yapmasını engellemiştir. Bölgenin temel geçim
kaynağı olan hayvancılık da tükenmek üzeredir. İşte böyle
bir durumda alternatif bir kalkınma modeli olarak bölgede
Sınır Ticaretinin önemi artmaktadır.
Sınır Ticareti Uygulaması Sorunlar ve Çözüm Önerileri
Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi (6:1) 2011
Journal of Entrepreneurship and Development
41
Güvenlik, kaçakçılık, iç piyasayı bozduğu gibi
gerekçelerle sınır ticaretinin kapsamı 2000 yılından
itibaren aşamalı bir biçimde daraltılmıştır. Sınırlar siyasi
olarak iki ülkeyi birbirinden ayırmasına rağmen, sınırın iki
tarafında yaşayan insanların ekonomik, sosyal, kültürel
ilişkileri ve akrabalık bağları devam etmektedir.
Dolayısıyla, önemli olan bu ticaretin kontrollü ve resmi
yollardan yapılmasına imkân sağlamaktır. Bunun için
yapılması gereken, sınır ticaretinin kapsamının daraltılması
yerine, var olan sorunları çözerek yeni bir model
geliştirilmesidir. Bu endişe ve kayıt dışılığın Sınır Ticaret
Merkezleri sayesinde ortadan kalkacağı düşünülmektedir.
Sınır ticaretinin bölge insanı için umut, iş, aş kaynağı
olduğu unutulmadan Sınır Ticaret Merkezlerinin sınır
illerinde bulunan gümrük kapılarına kurularak
yaygınlaştırılması önem kazanmaktadır.
Öncelikle sınır ticareti uygulaması komşu ülkeler
arasında varılan karşılıklı anlaşmalarla düzenlenmeli ve
karşılıklı çıkar ilişkisi korunarak müşterek uygulamaya
gidilmelidir. Bu amaçla Ülkemizin komşu ülkelerle yeniden
ticaret ve ekonomiyi öne çıkartan görüşmelerin
başlatılması ve devamlılığının sağlanması önem
kazanmaktadır.
Sınır ticaretinin esas amacının, her iki ülkenin
sınır bölgelerinin ihtiyaçlarının ucuz olarak karşılanması
yerine, bölge ticaretinin canlandırılarak sınırda yaşayan
insanlarını ekonomik gelirlerinin ve refah düzeylerinin
yükseltilmesi olmalıdır.
Sınır ticareti kapsamındaki mallar listesi
genişletilmelidir. Bu konuda Ankara’ da toplanan yetkilerin
bir kısmı Sınır İli Valiliklerince kullanılabilmelidir.
Sınır ticaretine konu eşyalara ait ithalat kotaları
veya İthalat Değer Limitleri arttırılmalıdır. Bilhassa Suriye
sınırında bulunan İller arasındaki var olan kalkınmışlık
farkının azaltılması amacıyla kapsam içerisinde bulunan
illere eşit olarak dağıtılmalıdır. Kotaların yada İthalat Değer
42
Mehmet ÖZÇİLOĞLU & M. Murat SAKAR
Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi (6:1) 2011
Journal of Entrepreneurship and Development
Limitlerinin dağıtımında “aslan payı” uygulaması
olmamalıdır.
Sınır illerinde yapılan dış ticaret daha çok Sınır
Ticaret Merkezlerinden yapılmalıdır. Şartları ve kaideleri
zor olan, yapılması belli bir birikime ve sermayeye
dayanan ithalat ve ihracat yerine; Bürokratik işlemleri ve
formaliteleri azaltılmış büyük finans kaynaklarına
gereksinim duyulmayan, belli vergi indirimi ve avantajlara
sahip sınır ticaretinin tercih edilmesine imkân tanınmalıdır.
Kolay var iken zor seçilmemelidir.
Sınır Ticaret merkezlerinden ihracat ve ithalat
yoluyla getirilen malların kapsam içerisinde bulunan bölge
dışına çıkartılması kolaylaştırılmalıdır. Böylece bölenin
ticaretinin canlanması ve ekonomisinin gelişmesi
sağlanmalıdır.
Sınır ticareti kapsamında yapılan ithalat-ihracat
dengesinin uzun zaman içerisinde sabır ve iyi niyet
içerisinde değerlendirilmesi büyük önem arz etmektedir.
Kısa dönem rakamları temel alınarak bardağın boş tarafını
görmek sınır ticaretinin gelişmesini engelleyebilir. Uzun
zaman içerisinde değerlendirilmesi ve bardağın dolu
tarafının da görülmesi gerekmektedir. Sınır ticareti arttıkça,
Türk mallarının komşu ülkelerde daha iyi tanınması ve
yaygınlaşması ve bunun sonucunda Türk mallarına talebin
artması ve zaman içerisinde bu durumun normal ihracatı
da arttıracağı beklenebilir.
Sınır ticareti sadece dış ticaret işlemlerinde
bölgeye tanınmış özel bir ticaret dalı olarak değil, döviz
kazandırıcı hizmetlerden biri olarak görülmelidir. Beş yıllık
bir dönem için strateji geliştirilmeli ve yıllık 10 milyar
dolarlık bir ticaret hacmi hedeflenmelidir. Sivil toplum
kuruluşları ve özel sektör ile birlikte geliştirilecek olan Sınır
Ticareti stratejisi Devlet politikası haline getirilmelidir.
Sınır Ticareti Uygulaması Sorunlar ve Çözüm Önerileri
Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi (6:1) 2011
Journal of Entrepreneurship and Development
43
SON OLARAK BİR ÖNERİ;
Sınır Ticareti kapsamındaki illere Sınır Ticaret
Merkezleri kurulsun ve bu yerlerdeki işyerleri Valiliklerce
Özel Sektöre kiralansın.
Bu merkezlerden işyerleri kiralayan firmalar
sadece Türk menşeli ve komşu ülke menşeli ürünleri sınır
ticareti kapsamı içerisindeki ilde sınır ticareti belgesi sahibi
esnafa satabilsinler.
Bu esnaflar Sınır Ticaret Merkezlerinden ayda 50
bin Dolarlık mal alabilsin.
Sınır ticareti kapsamındaki ürünlerin yurt içinde
dolaşımı serbest olsun ve Sınır ticaret merkezinden mal
alan esnaf bu malları il dışına serbestçe satabilsin.
Böyle olunca;
Sınır ticareti kapsamında ithalatın yanında ihracat
yapma imkanı doğacaktır.
Sınır Ticaret Merkezindeki işyerleri kapsam
içerisindeki esnafa satış yaparken elde ettikleri gelir
nedeniyle gelir vergisi ödeyecektir.
Esnaf bu malı il dışına satarak elde ettiği gelir
nedeniyle 2. defa gelir vergisi ödeyecektir.
Esnaftan malı alan il dışındaki firmalar bunu
tüketiciye intikal ettirirken elde edeceği gelir nedeni ile 3.
defa gelir vergisi ödeyecektir.
Yani bir mal üç defa vergilendirilmiş olacaktır.
Böylece kendi modelimizi yaratarak, sınır illerinde
Sınır Ticareti ile alternatif bir kalkınma modeli
oluşturulmalıyız.