S.Ü.Fen-Edebiyat Fakültesi Fen Dergisi Derleme
Cilt 1(2000)119-124, KONYA
İran-Turan Floristik Bölgesi
Yalkapberdi MURATGELDİEV1, Mustafa KÜÇÜKÖDÜK2 , Ümit BİNGÖL3,
Kerim GÜNEY3 , Fatmagül GEVEN3
Özet:Bu derlemede Türkiye’nin de büyük bir kısmını içine alan İran-Turan floristik bölgesinin coğrafi
konumu ve alt bölgeleriyle birlikte floristik yapısı özetlenmektedir.
Anahtar Kelimeler: İran-Turan, Fitocoğrafya, Flora, Vejetasyon.
Irano-Turanian Floristic Region
Summary: In this compilation, the floristic composition and geographical situation of the İrano-Turanian
floristic region along with its subdivisions have been summarized.
Key Words: Iran-Turan, Phytogeography, Flora, Vegetation.
Giriş
Boissier [1] “Flora Orientalis” adlı eserinde böyle bir floristik bölgenin mevcudiyetini ortaya koymuştur.
Sınırları değiştirilse bile daha sonra da farklı araştırmacılar Grisebach [2], Lavrenko [3], Zohary [4], Walter [5]
tarafından da belirtilmiştir.
Bu geniş bölge orta ve doğu Anadolu’dan başlar Suriye’nin büyük bir kısmı, Güney ve Doğu Filistin,
Sina yarımadasının küçük bir kısmı, Ürdün, Suriye Çölü’nün kuzeyi, yukarı Mezopotamya ve Ermenistan
yüksek arazisi, Transkafkas’ın doğu ve güneyindeki kurak ve yarı-kurak kısımları, Hirkaniyen (Talış ve Hazar
denizleri’inin İran’a ait kıyıları), İran Platosu, Hindikuş’un güney kısımları, Kuzey Himalaya Dağı’nın güney
kısmı, Volga nehrinin güneyi, Doğu Transkafkas’dan Gobi Çölü’ne kadar olan bölgeyi içine alır.
Bu geniş bölgede endemizm oranı % 25-30 arasındadır. Özellikle iç ve doğu Anadolu ile İran Platosu
çok zengin floristik kompozisyona sahiptir. Floristik yapı olarak en zengin kısım İran’ın dağlık kesimini ve en
fakir olarak da Orta Asya’yı göstermek mümkündür. Bu bölge vejetasyonu, iklim ve floristik yapı açısından iyi
karakterize edilmiştir. Bu bölge ikliminin başlıca özellikleri şunlardır:
1.Karasallık, günlük ve yıllık sıcaklık farkı
2.Düşük yağış
3.Bitki hayatını etkileyen sıcak, kurak yaz ve soğuk kış.
Floristik olarak; bu bölge diğer komşu bölgeler ile zayıf bir ilişki gösterir. Avrupa-Sibirya, Akdeniz
bölgelerinin ve bunların komşu bölgelerinin iklimleri, vejetasyonları, fitocoğrafik bakımdan tarihi geçmişleri
birbirinden iyice ayrılmıştır. Boissier [1]’de bu bilgileri ortaya koymuştur. Daha sonra Grisebach [2] ilk defa
bölgenin biyocoğrafik şeklini çizmiştir. İlerleyen yıllara diğer araştırmacılar İran-Turan bölgesini iki alt bölgeye
ayırmışlardır:
1.Batı asya alt bölgesi
2.Orta asya alt bölgesi
Engler [6] ve Rikli [7] Orta Asya’dan bağımsız bölgelerin de olabileceğini söylemişlerdir. Zohary’e göre;
Kuzey Afrika’da Akdeniz ile Arap Sahrası toprakları arasında kalan yüksek platoların da İran-Turan bölgesine
dahil edilmesi gerekiyordu. Rikli [7], Popov [8], Reichert [9], Walter [5] bölgenin yukarıdaki sınırlarını kabul
etmekle beraber Akdeniz ve Arap sahrasını da katarak “Eski Akdeniz” ülkesini oluşturmak istiyorlardı. Bu fikir
bazı değişikliklerle bir alem veya alt alem olarak Grubov [10] ve Lavrenko [3] gibi Rus botanikçiler tarafından
da kabul edilmiştir. İran-Turan bölgesinin geniş bir kısmının flora ve vejetasyonu Rus botanikçiler tarafından
1
Türkmenistan Botanik Araştırma. Enstitüsü/AŞKABAT
2 Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü(42031)KONYA
3 Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü/ANKARA
119
İRAN-TURAN FLORİSTİK BÖLGESİ
araştırılmıştır. Rus vejetasyon haritacısı Lavrenko [3] ve Soczava [11] konu hakkında bazı yorumlar
yapmışlardır. Roi [12], Orta Asya’yı iklimsel, floristik ve fitocoğrafik tarihi açılarından bağımsız bir bölge
olarak ele almaktadır ve Kleopov [13]da aynı düşüncededir. Grubov [10], İran-Turan bölgesini iki alt bölgeye
ayırmıştır. Bunlardan Orta Asya alt bölgesini kendisi ele alır. Grubov bu alt bölgenin florasını üç kısımda
inceler:
1.Moğolistan kısmı (Kaşgar’ı içine alır).
2.Dzungaro-Turan kısmı (Altay, Alatau, Tien-Şan ve Gobi’yi içine alır).
3.Tibet kısmı (Pamir, Tibet ve Chankay).
Lavrenko [13] ve Petrov [14} ise bu bölgeyi ;
1.Orta Asya (Moğolistan, Gobi, Kaşgar, Tibet) çok kurak ve aşırı derecede karasal bir iklim ve lokal
floristik farklılıklar ile karakterize edilir.
2.Dzungaro-Kazakistan: Kısmen karasal, daha az kurak bir bölgedir. (Altay Dağları, Tien-Şan,
Kazakistan, Aral Gölü ile Hazar Denizi’nin kuzeyini kapsar).
3.İran-Turan (Kazakistan, Orta Asya’nın tamamı, Afganistan’ın bir bölümü, Irak ve Anadolu’yu içine
alır). İran-Turan floristik bölgesinin alt bölgelere ve kısımlara ayrılmasına ilişkin en net çalışma Lavrenko’ya
[15] ait olup bu bölgeyi 8 alt kısıma ayırmaktadır. Orta Asya alt bölgesini de yine Lavrenko 4 alana
ayırmaktadır. Bu alt alanlara ayırma işlemi; yöresel bitkilerin floristik kompozisyonlarına dayanılarak
yapılmaktadır. Zohary yeterli delil göstermeden bölgeleri bir çok bağımsız ünitelere bölen botanikçilere
katılmamaktadır. Bazı botanikçiler, mesela Trabut [16], Long [17], “Akdeniz ve Arabistan (Büyük Sahra)
topraklarının arasındaki bölgeyi’de İran-Turan bölgesiyle (özellikle Metopotamya’nın güneyi) yakın bir
benzerlik göstermektedir” şeklinde İran-Turan alt bölgesi olarak adlandırmaktadırlar. Afrika’nın bitki
örtüsünün coğrafi dağılımı konusunda Monod [18], Kuzey Afrika’da da bir İran-Turan bölgesinin varlığından
bahsetmektedir. Monod, çeşitli araştırmacıların bu konu hakkındaki görüşlerini aktarmakta fakat kendi
görüşlerini ortaya koymamaktadır.
Boissier [1], bu bölgeyi İran-Turan bölgesine dahil ederken, Reichert [9] ve Bodenheimer [19] aynı
görüşü savunmaktadırlar. Aynı zamanda Rus botanikçileri Kleopov [13] ve Lavrenko [3] Kuzeybatı Afrika’da
bir İran-Turan bölgesi olduğunu kabul ederler. Diğer yandan Ozenda [20], bu bölgede İran-Turan bitkilerinin
varlığını kabul etmesine rağmen Kuzeybatı Afrika’da bir İran-Turan fitocoğrafik bölgesinin varlığını kabul
etmez. Lavrenko [21], Takhtajan [22], Zohary [23]; İran-Turan bölgesini aşağıdaki gibi iki alt bölgeye ayırırlar:
1.Batı asya alt bölgesi
2.Orta asya alt bölgesi.
1. Batı Asya Alt Bölgesi
Bu bölgeye İran-Turan bölgesinin batı kısmının tamamı, Prebalkaş, Merkezî Tien Şan ve Batı
Himalayalar’ı içerir. İran’da; Hirkaniyen ve Zagros Dağları, Batı Tien Şan ve Batı Himalayalar’ın floristik
kompozisyonu çok çeşitlilik gösterir. Akdeniz elemanları özellikle meşe ormanları ve odunlu topluluklar çok
yaygındır. Bu alt bölge zengin florası ile tanınır.İran platosu bu alt bölgede İran-Turan florasının oluşum
merkezidir. Burada birçok endemik cins ve tür bulunur. Örneğin: Delphinium, Silene, Acantholimon,
Euphorbia, Haplophyllum, Alyssum, Prunus, Trigonella, Ferula, Onosma, Nepeta, Phlomis, Salvia, Thymus,
Verbascum, Asperula, Anthemis, Centaurea, Eremurus, Tulipa, Allium, Iris. Batı Asya alt bölgesine ait 8
alan tespit edilmiştir:
1.Mezopotamya Alanı
2. Orta Anadolu Alanı
3. Doğu Anadolu- İran Alanı
4. Hirkaniyen Alanı
5. Turan veya Aralo-Kaspiyen Alanı
6. Türkistan Alanı
7. Kuzey Blücistan Alanı
8. Batı Himalaya Alanı
1.Mezopotamya Alanı
Zohary [23]’ye göre bu alan Suriye Çölü’nün orta kısmından Güneydoğu Anadolu’ya kadar yayılan
alanları içerir. Takhtajana göre [22] ise bu alan Sina, Edom’un doğusundaki bazı yüksek alanları Jadean
Çölü, Kuzey Irak kısımları ile İran’ın kuzeydoğusundaki toprakları kapsar. Mezopotamya alanı toprakları
genellikle gre ve kalkerli çöl topraklar olup kayalıktır. Zohary’e göre “Alanın bilinen çok sayıda belirleyici
özelliğine rağmen daha fazla araştırılmaya ve çalışılmaya muhtaçtır” . Step ve yarıçöl toplulukları da
mevcuttur.
120
Y. MURATGELDİEV, M. KÜÇÜKÖDÜK , Ü. BİNGÖL,K. GÜNEY, F. GEVEN
2. Orta Anadolu Alanı
Bu alan Anadolu Platosunun kurak ve yarıkurak bölgelerini içerir. Davis’e göre [24] bu alanın
doğusunu “Anadolu Diagonali” oluşturur. İç Anadolu alanında endemizm oranı %30 gibi oldukça yüksektir.
Monotipik endemik cinslerden Kalidiopsis ve Cyathobasis Tuz Gölü civarında bulunur [22]. İç Anadolu
alanındaki endemik türler Akdeniz ve İran-Turan endemikleri ile karışmış durumdadır. İran-Turan florasının
en fazla etkisi Konya Ovası’nda Tuz Gölü civarındaki halofitik vejetasyonda Chenopodiaceae ve
Plumbaginaceae familyalarında görülür. Davis’in dışında, Orta Anadolu florasının İran-Turan florası ve
Hazar’ın doğusundaki çöl ile ilişkisi çok fazla değildir (Takhtajan [24] ). Orta Anadolu’da endemikler daha çok
Akdeniz kökenlidir. Delphinium venulosum, Consolida stenocarpa, Salvia halophila, Silene salsuginea,
Astragalus ovalis. Sivas dolaylarında serpantin ve volkanik kayalarda ilginç bir endemik olan Salvia
vermifolia (Labiatae) yetişir. İç Anadolu endemik florasının yapısında İran-Turan florası ile Doğu Akdeniz
florasının etkileri bulunmaktadır. Ancak İran-Turan florası, İç Anadolu bölgesini etkilemeden önce İç Anadolu
Platosu florası tipik olarak Akdenizli idi (Takhtajan, [22], [24] ). İç Anadolu’nun kuzeyi ise Akdeniz ve Öksin
elemanları, kısmen de Avrupa-Sibirya elemanlarının karıştığı bölgedir. Güneyi ise akdenizli elemanların etkisi
altındadır. Diğer taraftan İran Platosu’nda bulunan birçok karakteristik cins bu alanda da mevcuttur. Örneğin;
Acantholimon, Acanthophyllum, Calligonum, Ferula, Cousinia gibi.
3. Doğu Anadolu- İran Alanı
Bu alan Batı İran-Turan bölgesinde en geniş ve en önemli kuşaktır. Aynı zamanda alan, floristik
kompozisyon bakımından en zengin alandır. Bu bölgeye Transkafkas’ın güneyindeki kurak yerler Zuvand,
Kopet Dağı, İran’ın büyük bir kısmı ve Afganistan’ın bir kısmı girmektedir (Takhtajan, [22], [25]; Good, [26],
[27]; Davis,[24]). Bu alan topoğrafik açıdan çok çeşitlilik arzeder. 400 m’den 4000 m’ye, bazı yerlerde 5000
m’ye kadar yüksekliklerde toprak yapısı kahverengi orman topraklarından araziye doğru değişim gösterir.
Yağış ise bazı kısımlarda yaklaşık 1000 mm’ye ulaşır. Bu miktar kurak çöllerde 50 mm’ye kadar düşer.
Bununla birlikte alan eşsiz bir floristik yapıya sahiptir. Benzer özellik gösteren bitki toplulukları ve diğer
taksonomik birimler burada toplanmıştır. Örneğin; Erysimum, Zerdana Delphinium, Amygdalus, Astragalus,
Pistacia, Ferula, Ferulago, Nepeta, Phlomis, Verbascum, Asperula, Galium, Anthemis, Eremurus, Sameraria.
Türkiye’nin Anadolu diyagonalinden sonra Sivas, Erzincan, Erzurum ve Iğdır bölgelerinde genellikle
step vejetasyonu egemendir. Bu step’in bir kısmı otsu bir kısmı odunlu ya da kamefit karakterli bir step
görünümündedir. Otsu stepte Stipa ve Bromus türleri çoğunluktadır. Kamefit stepte ise; Astragalus ve
Acantholimon’a ait bir çok tür önemli rol oynar. Yüksek dağ katında ise, Alpin çayırlar ve bunların içinde
özellikle Campanula tridentata ve Gentiana verne gibi mor, canlı renkli bitkiler bulunur. Bu alan floristik
bakımdan çok heterojendir. Onun için de bir kaç alt alana ayrılmıştır (Takhtajan, [22] ):
a) Batı İran-Doğu Anadolu Alt Alanı
b) Horasan Alt Alanı
c) Zagros Alt Alanı
a) Batı İran-Doğu Anadolu Alt Alanı
Bu alt alanı Grossheim [28], “İran Alanı” olarak adlandırmıştır. Bu alt alan Türkiye’nin Kars platosunu,
Bayburt civarından Erzincan’a kadar, Doğu Bingöl masifi ve Muş’un kuzeyi, doğu sınırları ise Van gölünden
Kağızman’a ve Şırnak platosu da alt alana dahildir. Bu alt alanın endemik cinsleri ise şunlardır; Hypericum
armenum (Hakkari’de de görülmektedir). En çok endemik tür içeren cinsler ise şunlardır; Astragalus, Nepeta,
Salvia, Isatis, Euphorbia, Centaurea, Onosma, Salsola gibi..
b) Horasan Alt Alanı
Horasan alt alanında endemik tür sayısı fazladır. Bu alt alanı Popov [8], Kamelin [29] çalışmışlardır.
Bu alt alan Türkmen-Horasan dağlık bölgesini içine alır. Endemik cinsler ise şunlardır: Gypsophila arefioides,
Acanthophyllum mucronatum, Zygiophyllum atriplicoides.
c) Zagros Alt Alanı
Bu alt alanı Rechinger [30] ve Zohary [23] “Kurdo-Zagros” alt alanı ismiyle tanımlamışlardır. Bu alt
alan; kuzeyde Maraş, Malatya, Hakkâri, Irak, İran, Azerbaycan, Zagros, Kermanşah ve Bahtiyar dağlarını
içerir. Burada birçok endemik cins arasında: Brossardia, Zeugandra, Alrawia cinsleri önemlidir. Türkiye
sınırlarına yakın olan yerlerde Zelkova carpinifolia rölik bir tür olarak görülür.
4. Hirkaniyen Alanı
Bu alana Hazar Denizi’nin güneyindeki rölik ormanlarla, Lenkoran, Gilan, Mazanderan ile Elbruz
dağlarını girer. Bu alanın florası İran-Turan alanından farklıdır. Kafkas elemanları boldur. Akdeniz elemanları
121
İRAN-TURAN FLORİSTİK BÖLGESİ
da bulunmaktadır, fakat biraz farklıdır. Cupressus sempervirens bu alan için ilginç bir türdür. Bu alanı
Grossheim [28], Takhtajan [22], [25] araştırmıştır. Hirkaniyen alanı İran-Turan floristik bölgenin sınırları belli
olan alanlarından biridir.
5. Turan veya Aralo-Kaspiyen Alanı
Bu alanı Boissier [1] “Aralo-Kaspiyen”, Zohary “Turan alanı” olarak belirlemiştir. Alan çok geniş
boyutlarda alçak stepli ve Hazar ile Aral denizi arasında yer alan çölleri ve merkezi Asya dağlarının batı ve
güneybatı eteklerini kapsar. Ayrıca Kuzeydoğu İran’ın bir kısmını ve Afganistan’da bu alanın içerisinde yer
alır. Alanın sınırları hala tartışma konusu olmasına ve bölgenin kuzey kısmına ait iklimin güneyden farklılık
göstermesine rağmen bitki örtüsü bölgenin tamamında coğrafi bir birlik içindedir.
Turan alanı bir bütün olarak İran-Anadolu’dakilerden daha farklı bir bitki örtüsü çeşitliliğine sahiptir.
Bununla birlikte kendine has özellikler gösterir. Örneğin; Doğu İran-Anadolu alanından ayrılmış olarak çok
miktarda endemikler bu alanda bulunmaktadır. Bölgenin karakteristik endemikleri arasında şunları sayabiliriz.
Ephedra, Calligonum, Eurotia, Corispermum, Agriophyllum, Salsola, Anabasis, Gamanthus, Astragalus,
Tamarix, Artemisia, Stipa. Bu saydıklarımız diğer bitki türleri ile birlikte tuzlu kumulları floristik yapısını temsil
eder. Turan florasının diğer bir ilginç özelliği de çok sayıda Arabistan türlerinin bulunmasıdır. Örneğin; Bassia
latifolia, Astragalus tribuloides, A.corrugatus, A.kabiricus, Senecio flavus, Koelpinia linearis, Cutandia
memphitica. Turan veya Aralo-Caspian alanı diğer orta ve merkezi Asya sahaları gibi çeşitli Rus botanikçileri
tarafından incelenmiştir. Bunlar; Korovin [31], Berg [32], Lavrenko [3], [15], [21], Soczava [11], Rodin ve
Rubtsov [33].
6. Türkistan Alanı
Bu alana Orta Asya yüksek arazisi ve dağları (Merkezi Tien Şan ve Pamir’in doğusu, Bağluz’un büyük
bir kısmı, Karabil yüksek arazisi, batı Hindikuşlar ve Kabul Nehri Vadisi) girer. Bu alanın florası Ermeni-İran
florasına çok benzer. Endemik sayısı da 50’yi geçmez. Tien Şan’ın batısında Juglans regia ormanları
görülür. Ayrıca Acer semenovii ve A.turkistanicum türleri de çok karakteristiktir. Bu alanda çok küçük bir
yerde Picea sehrenkiana ve Abies semenowii ormanları görülür. Bu alanı Engler [6] Türkistan alanı olarak
tanımlamıştır. Takhtajan’da aynı isim üzerinde durmuştur. Kamelin [29] Orta Asya dağlık alanı olarak
isimlendirmiştir ve alanı 14 küçük bölgeye ayırmıştır. Bunlar: Çuiliski, Karatay, Kuzey-Tien Şan, Fergana,
Kırgız, Fergano-Alay, Moğoltay-Kuramim, Nuratau, Kukistan, Karategin-Alay, Badhşan, Gissaro-Darbaz,
Kuzey-Gissarsk, Pyaneski. Bu küçük bölgeler; alanın eski Sovyetler Birliğine ait olan kısmındadır.
7. Kuzey Blücistan Alanı
Bu alana doğuda İran yüksek arazisinden Süleyman kısımları ve Quetta-Pishin platosu ve Toba
tepeleri dahil edilir. Bununla beraber bu alanda sınırlar tam belirli değildir. Burada İran-Turan florasına ait bir
çok kserofil elemanlar ile Türkistan elemanları mevcuttur. Batı Himalaya elemanları ise Pinus walliehiana ve
Pinus gerardiana’dır. Bu bölgeyi Meusel [34], Kamelin [29] araştırmıştır.
8. Batı Himalaya Alanı
Bu alanın büyük bir kısmı Muson ikliminin etkisi altındadır. Bu da bitki yaşamına etkili olmaktadır. Bu
alanda monotipik endemik cins olarak Parrotiopsis bulunur. Akdeniz türlerinden ise Myrtus communis doğu
sınırlarına yakın kısımlarda bulunur. Ayrıca çok sayıda Rhododendron türleri görülür. Lauraceae
familyasından Litsea, Nealitsea cinsleri bulunur. Odunlu türlerden Buxus wallichiana, Alnus nitida, Sorbus
lanata, Olea ferruginea belirtilebilir. Bu alanı Meusel [34], Takhtajan [22], [25] görüşüne göre alanda; İranTuran elemanları hakim durumdadır. Çok enteresan endemiklerden biri de Cedrus deodora; Gardez
dağlarının 2700 m civarı ile Stave, Kurrame, Kaşmire Himalayalarda ve Merkezi Nepal’de görülmektedir.
2. Orta Asya Alt Bölgesi
Bu alt bölge son zamanlarda Rus botanikçileri Roi [12], Soczave [11], Grubov [10], Petrov [14],
Korovin [31] ve diğerleri tarafından incelenmiştir. Grubov; Orta Asya’yı üç kısıma ayırmıştır:
1. Moğolistan
2. Tibet
3. Dzungaro-Turan
Bu alt bölgeye geniş step ve çöl alanları girer ve Merkezi Tien Şan ve Pamir’den büyük Khingan
Dağları’na kadar yayılır. Grubov’a göre burada 5000 den fazla tür bulunur. Endemizm oranı yüksektir ve
özellikle endemik cinsler fazladır ve bunların bir kısmı izole durumundadır. Bu alt bölge kurak sayılır. Bu
bölgede yıllık 100-250 mm’ye kadar yağmur yağmaktadır. Floristik olarak Abies, Picea, Befule, Gnereus
cinslerinin ağırlıklı bulunduğu ormanlar ile daha iç platolarda ise tuzlu kumullardan oluşan çöllere terkedilmiş
122
Y. MURATGELDİEV, M. KÜÇÜKÖDÜK , Ü. BİNGÖL,K. GÜNEY, F. GEVEN
alanlar da vardır. Bu sınırlar arasında Caragana-Prunus ve Calligonum-Ephedra türlerini içeren çalılıklarla
beraber geniş otlaklarda mevcuttur. Orta Asya’nın bitki örtüsü diğer alanlarla kıyaslandığında oldukça
yoksuldur. Bununla beraber Sahara’nın bitki örtüsünden daha zengindir. Orta Asya’da bir çok yöresel tür ve
belli bir tür için yüksek değerde kendisine has bir özellik vardır. Bu bölgeden bir zamanlar doğu ve batıya
yayılan türler için bir çeşitlilik merkezi olduğu sanılıyor (Zohary). Bu alt bölgenin bir çok alanları vardır:
1.Merkezi Tien Şan Alanı
2.Dzungaro-Tien Şan Alanı
3.Moğol Alanı
4.Tibet Alanı
1. Merkezi Tien Şan Alanı
Bu alanın sınırları henüz kesin olarak belli değildir. Merkezi Tien Şan ile Alai dağları ve Issık- Kul
çevresi, batıda Fergana ve Ala-Tau’ya kadar devam eder. Bu geniş alanda 1800 den fazla tür bulunur. Fakat
tek bir endemik cins içerir. Bu Tianscheniella cinsinden endemik tür sayısı ise fazladır.
2. Dzungaro-Tien Şan Alanı
Bu alan Kırgız dağlarını, Ala-Tau ve doğu Tien Şan’ı içine alır. Alanın florası gençtir ve çok sayıda
Boreal eleman içerir. Bazı endemik cinsler de mevcuttur. Örneğin Pastinacopsis, Selerotiari ve Seselopsis ile
50’ye yakın endemik tür vardır.
3. Moğol Alanı
Bu alana Moğolistan’a ait Altay dağları, Gobi, Doğu Moğolistan, Ordos platosu, Kuzeybatı Kansu ve
Lan Chow girer. Alanın florası çok değişiktir. Burada coğrafi bakımdan izole durumunda türler bulunur.
Ephedra przewalskii, Gymnocarpus przewalskii, Potaninia mongolica cinsleri. Familyalar ise şunlardır:
Asteraceae, Poaceae, Fabaceae, Brassicaceae gibi.
4. Tibet Alanı
Bu alan Tibet ve Pamir’i içerir, Grubov [10]. Tibet alanı florası zengin değildir. Tür sayısı 1000’i
geçmez. Bu genç flora merkez Rusya alt bölgesi kökenlidir. Merkezî Tibet florası halofitlerce zengindir ve çok
yıllık yastık formasyonlu bitkiler çoğunluktadır. Artemisia wellbyii, Astragalus malcolmii, Astragalus armoldii,
Ephedra gerardiana belirtilebilir. Alçak yerlerde, nehir ve göl kenarlarında; Kobresia myosuroides ve Carex
sabulosa görülür. Himalaya ve Transhimalaya arasında bulunan güney Tibet, bölgenin en sıcak yerini
oluşturur. Burada çok yıllık bitkilerden Oxytropis aciphylla, Astragalus tibeticus, Artemisia salsoloides görülür.
Tibet’in güneydoğusunda kserofit çalılar görülür. Himalayaların kuzey yamaçlarında tuzlu topraklar üzerinde
Sueda sp., Atriplex sp., Salsola sp. ve Iris oxypetala türleri bulunur.
KAYNAKLAR
1-Boissier, P. E. Flora Orientalis. Vol I-V and Supp. Geneve-Basile-Lyon(1867-1888) .
2-Grisebach, A.A. Die Vegetation Der Erde Nach Ihrer Klimatischen Anordnung,ed 2, 2 vols, 567,594 pp. W.
Engelmann, Leipzig (ed. I, 1872) (1884).
3-Lavrenko, E.M, Osnovije chert’i botaniko-geographicheskogo razdyeleniya SSSR i sopredyel’nikh stran.In:
Genkel, P.A. et al., Problemi Botaniki I: 530-548. URSS
Acad. Sci. Press, Moscow- Leningrad (In Russian) (1950).
4- Zohary, M. The Flora Of Iraq and Its Phytogeographical subdivision. Gvt. Iraq, Director. Gen. Agric. Bull. 31, 201
pp. (1950).
5- Walter, H. Grundlagen der Pflanzenverbreitung. I. Standortslehre, II. Arealkunde. In: Einführung in die
Phytologie 3: 333-525 pp.; 245 pp. E. Ulmer, Stuttgart(1954).
6- Engler, A. Die Phlanzenwelt Afrikas. Vols. I (1,2) Vol 5. Leipzig(1910).
7- Rikli, M., Geographie der Pflanzen. Florenrreiche. In: Handwörterbuch der Naturwissenschaften, Jena 4:776-
857(1913).
8- Popov, M.G. Osnoviye cherti istorii razvitiya flori’ Srednej Azii (A sketch of the history of development of the
flora of Niddle Asia) Bull. Centr. Asiatic St. Univ. 15:239-292.Taschkent (In Russian)(1927).
9- Reichert, I.,Die Pilzflora Aegyptens. Englers bot. Jb. 56:598-727(1921).
123
İRAN-TURAN FLORİSTİK BÖLGESİ
10- Grubov, V. I. Tentamen divisionis botanico-geographicae Asiae Centralis, 77 pp., I map Acad. Sci. URSS, Soc.
Bot. URSS, Leningrad (In Russian)(1959).
11- Soczava, V.B. A New World Vegetation Map. Acad. Sci. URSS, bot. Inst., Geobot. Mapping: 3-16, I Map (In
Russsian)(1964).
12- Roi, H. Phytogeography of Central Asia. Bull. Fan. Mem. Inst. Biol. Pekin, Bot. Ser. II (5):1-35, 7 pls., I map.(1941).
13- Kleopov, J.D. Florenanalyse der Laubwalder Osteuropas. Dissert. Charkov, 458 pp. (In Russian). (Cited after
Walter 1954).(1941).
14- Petrov, M. P. Typy pustin’ Azyi, in Pryrodnie ustawia zhyvotnovodstvo i kormovoia baza pustin. Acad. Sci.
Turkm. Rss, Ashkhabad(1963).
15- Lavrenko, E.M, Subdivision of the ex provinces of the Central-Asiatic and Irano-turanian sub-regions of the
Afro-Asiatic deset region. Bot. Zh. 50:3-15(1965).
16- Trabut, L. Les zones botaniques de l’Algerie. Congr. Oran Assoc. Franç. Avanc. Sci. 1-10(1888).
17- Long, G.A.,Contribution a l’etude de la vegetation de la Tunisie Centrale. Ann Serv. Bot. Agron. Tunisie 27:1-
388(1954).
18- Monod, T., Les Grandes Divisions Chorologiques de l’Afrique. Cons Sci. Afr. S. Sahara (C.S.A) Publ. 24: 147
pp., 3 pls. Comm Coop. Tech Afr., London(1957).
19- Bondenheimer, F.S., On the presence of an Irano-Turanian relict fauna in North Africa. In: La vie dans la region
desertique nord-tropical de l’ancien Monde. Soc. Biogeogr., Mem 6:67-79. P. Lechevalier, Paris(1939).
20- Ozenda, P., Biogeographie Vegetale. 374pp. Edit. Doin. Paris(1964).
21- Lavrenko, E.M., Osnov’iye chert’i botanicheskoy geographiy pust’in Evraziy i Severnoy Afriki. Komarovskiye
Chteniya 15: 1-167. URSS Acad. Sci. Press. Moscow Leningrad(1962).
22- Takhtajan, A., Floristic Region of the World . Leningrad(1974).
23- Zohary, M., Geobotanical Foundation of The Middle East; I,II.Stuttgart(1973).
24- Davis, P.H.,Phytogeography of Turkey. In Flora of Turkey and The East Aegean Islands. Edinburgh(1965).
24- Takhtajan, A.,Floristic Region of the World. Univ. Of California Press. Los Angeles(1986).
25- Takhtajan, A.,Flowering Plant, Origin and Dispersal. Edinburgh.310 pp.(1969).
26- Good, R., The Geography of The Flowering Plants. Ed. I: 403 pp.Longmans, London(1947).
27- Good, R., The Geography of The Flowering Plants. Ed 3: XVI 518 pp. Longmans, London(1964).
28- Grossheim, A. A. Analiz flori Kavkaza. Trans. Bot. Inst. Acad. Sci. USSR. Baku I:257 pp. (In Russian, English
summary)(1936).
29- Kamelin. R., Orta Asya Dağlık Bölgesinin Floristik Analizi. Leningrad(1973).
30- Rechinger, K. H., Grundzüge der Pflanzenverbreitung im Iran . Verh. Zool.-bot. Ges. Wien 92: 181-188(1951).
31- Korovin, E.P. Rastityelnost’ Sredney Azii i Yuzhnogo Kazakstana. Acad Sci. URSS, Bot. Inst. Centr. Az. Div. 480
pp., I Map. Moskwa-Tashkent (In Russian)(1934).
32- Berg, L. S., Natural Region of USSR. trsld. By O. A. Titelbaum, 436 pp. Macmillan & Co., New York(1950).
33-Rodin L. E., Rubtsov N. I., Polukustarnichkov’iye pol’inniye i solyankov’iye pustini. 2: XIII, 731-796, Inst. Bot.
Acad. Sci. URSS, Moscow-Leningrad (In Russian)(1956).
34- Meusel H., Jager E., Weinert E., Ver Gleichende Chorologie der Zentral europaischen Flora. 2 Vols, Text 583
pp. Karten 258 pp. G. Fischer, Jena(1965).
124