SÎMORĞ
“Morğ-i morğân: kuşların şahı”, morğ-i fermanrevâ: egemen kuş”, “morğ-i çâreger: çare bulan kuş”, “morğ-i dermânger: tedavi eden kuş”, “sîreng: otuz renk” adlarıyla da bilinen Sîmorğ, bir bakıma “insanın idealleri ve arzularının fizikî yapıya bürünmüş şekli” olarak da kabul edilebilir. Eski İran’da göklere yükselme miti, arzusuna ulaşma, güçlü olma, doğaya egemen olma aracı; İslâm sonrası dönem Fars kültürü ve tasavvuf edebiyatında; “olgun ve ermiş yaratık” şekline dönüşmüş olan Sîmorğ, Ferîduddîn-i Attâr’ın (ö. 618/1221) Mantıku’t-tayr’ında “vahdet-i vucûd”u simgeleyen bir yaratıktır. Fars kültürü ve edebiyatındaki en ilginç, en görkemli ve en değerli semboller ve mitolojik değerlerden biri olan Sîmorğ, önemini uzun asırlar kaybetmemiş, hem eski İran halklarının inanışları ve dinî törenlerindeki yerini korumuş, hem de edebiyatta seçkin ve değerli simgeler arasında geniş kullanım alanı bulmuştur.
Farsça sözlüklerde Sîmorğ “büyük bir avcı kuş” ve aynı zamanda “Zâl’ın, yanında bilgi öğrendiği ve olgunluğa eriştiği kişi” olarak geçmektedir. Sîmorğ kelimesi “sînmorğ”un hafifletilmiş şeklidir. Bileşik bir kelime olan Sîmorğ’un “sî” kısmı Avestâ’da; “saena”, Pehlevî dilinde; “sēn-murv”, Sanskritçe’de; “syena”, Azerî dilinde; “sain” sözcüklerinden kalmadır. Sanskritçe ve Avestâ dilindeki anlamı; “avcı kuş” ve “şahin”dir.
Tevrat’ta; göklerde yaşayan kanatlı, ilginç bir yaratıktan söz edilir. M. Eliade; “uçma gücü ve havalanma yeteneğinin, beşerî ihtiyaçlardan kurtulma, fizik ötesi gerçekliklere erişmeği simgelediğini” dillendirir. Bütün kuşlar arasında Sîmorğ, kutsal-mitolojik en parlak çehreli yaratık olarak bilinir. Çin mitolojisindeki “sein he” bir çok özelliğiyle Sîmorğ’a benzemektedir. Fars mitolojik-tasavvufî rivayetlerinde Sîmorğ, kuşların sultanı olarak değerlendirilir.
Yok saltanat tahtı için Sîmorğ gibisi.
Yoktur hükümdarlık için eşi, o yeter.
Hükümdarımız o bizim, bunda şüphe yok.
Bir dağın arkasında, adı o dağın Kâf.
Adı onun Sîmorğ, kuşların şahı,
O bize yakın, biz ondan uzak mı uzak!
Her zaman tartışmasız padişah o,
İzzetinin olgunluk derinliklerine dalmış o.
Hep bir ağızdan “biz bu makama geldik ki,
Padişah olsun bize Sîmorğ” dediler.
Biz hepimiz şaşkınlarıyız bu dergahın,
Gönlünü kaybetmişleri, kararsızları bu yolun.
Ferîduddîn-i Attâr
Arapça karşılığı “ankâ: uzun boyunlu”, Sîmorğ hiç kimse tarafından görülmemiş bir kuştur. Fars edebiyatında değişik görünümleriyle yer alan, oldukça dikkat çekici mitolojik ögelerden biridir. Kendisine verilen üstün nitelikler dolayısıyla şairlerin değişik yorumlamalarına ve zengin nitelemelerine neden olmuştur…
Farsça sözlüklerde Sîmorğ “büyük bir avcı kuş” ve aynı zamanda “Zâl’ın, yanında bilgi öğrendiği ve olgunluğa eriştiği kişi” olarak geçmektedir. Sîmorğ kelimesi “sînmorğ”un hafifletilmiş şeklidir. Bileşik bir kelime olan Sîmorğ’un “sî” kısmı Avestâ’da; “saena”, Pehlevî dilinde; “sēn-murv”, Sanskritçe’de; “syena”, Azerî dilinde; “sain” sözcüklerinden kalmadır. Sanskritçe ve Avestâ dilindeki anlamı; “avcı kuş” ve “şahin”dir.
Tevrat’ta; göklerde yaşayan kanatlı, ilginç bir yaratıktan söz edilir. M. Eliade; “uçma gücü ve havalanma yeteneğinin, beşerî ihtiyaçlardan kurtulma, fizik ötesi gerçekliklere erişmeği simgelediğini” dillendirir. Bütün kuşlar arasında Sîmorğ, kutsal-mitolojik en parlak çehreli yaratık olarak bilinir. Çin mitolojisindeki “sein he” bir çok özelliğiyle Sîmorğ’a benzemektedir. Fars mitolojik-tasavvufî rivayetlerinde Sîmorğ, kuşların sultanı olarak değerlendirilir.
Yok saltanat tahtı için Sîmorğ gibisi.
Yoktur hükümdarlık için eşi, o yeter.
Hükümdarımız o bizim, bunda şüphe yok.
Bir dağın arkasında, adı o dağın Kâf.
Adı onun Sîmorğ, kuşların şahı,
O bize yakın, biz ondan uzak mı uzak!
Her zaman tartışmasız padişah o,
İzzetinin olgunluk derinliklerine dalmış o.
Hep bir ağızdan “biz bu makama geldik ki,
Padişah olsun bize Sîmorğ” dediler.
Biz hepimiz şaşkınlarıyız bu dergahın,
Gönlünü kaybetmişleri, kararsızları bu yolun.
Ferîduddîn-i Attâr
Arapça karşılığı “ankâ: uzun boyunlu”, Sîmorğ hiç kimse tarafından görülmemiş bir kuştur. Fars edebiyatında değişik görünümleriyle yer alan, oldukça dikkat çekici mitolojik ögelerden biridir. Kendisine verilen üstün nitelikler dolayısıyla şairlerin değişik yorumlamalarına ve zengin nitelemelerine neden olmuştur…
Konular
- PARS DERGİSİ
- ŞU’ARÂ HOCASI MÂDER-ZÂD BİR ŞÂİR: ZÂTÎ
- KLÂSİK TÜRK EDEBİYATINDA ŞEM’Ü PERVÂNELER VE LÂMİ’Î ÇELEBÎ’NİN ŞEM’Ü PERVÂNE MESNEVİSİ
- FARS EDEBİYATINDA METAFİZİK YOLCULUKLAR
- شاعران فارسی سرای وفارسینويس ارزرومی
- تعلیم وتربیت ازمنظر سعدی
- توازن موسیقايی غزلهای سعدی
- YAŞAR KEMAL’İN İNCE MEMED ROMANI İLE SADIK ÇUBEK’İN TENGSİR ADLI ROMANININ KARŞILAŞTIRMASI
- YAVUZ SULTAN SELİM’İN DÎVÂNINDA OLMAYAN FARSÇA ŞİİRLERİ
- KÜÇÜKASYA’DA İSLAMİYET (DER İSLAM IN KLEIN ASIEN)
- ERKEN DÖNEM FARSÇA MESNEVİLERDE BEZM - IYRD.
- RÛDEKÎ-Yİ SEMERKANDÎ (Ö. 329/940)
- NAZÎRÎZÂDE EMÎN’İN ŞEYHÜLİSLÂM FEYZULLAH EFENDİ’YE FARSÇA METHİYELERİ
- HAYRETÎ DİVANINDA GEÇEN “GAM” KELİMELERİNİN TASARIMLARI
- BÂBÂ TÂHİR-İ HEMEDÂNÎ DİVANININ MEHDÎ-İ HAMÎDÎ NÜSHASINDA GEÇEN DOBEYTÎLERİ VE TÜRKÇE TERCÜMESİ
- EŞREFOĞLU RÛMÎ’NİN GAZELLERİNDE NASİHAT VE NEFİS MUHASEBESİ
- HÂB-I HAYÂL, AYINTABLI HÜSNÜ
- شاعران فارسیسرای و فارسینويس ارزرومی*
- مسئلة »مضمون« در شعر کودکان و نوجوانان
- مأخذ اصلی تمثیل خورندگان پیلبچهدرمثنوی
- وگرايی درهنر ايران
- NEF’Î’NİN TUHFETU’L-UŞŞÂK ADLI FARSÇA KASİDESİ
- ERKEN DÖNEM FARSÇA MESNEVİLERDE BEZM - IIYRD.
- DAKİKÎ-Yİ TUSÎ (Ö. 366/976)
- ÂRİF ÇELEBİ’NİN FARSÇA KASİDESİ VE TÜRKÇE ÇEVİRİSİ
- SÂİB-İ TEBRİZÎ’NİN ŞİİRLERİNDE GEÇEN “HÂB-I BAHÂR” TAMLAMASI ÜZERİNE
- ROMEN DİLİNDE KULLANILAN FARSÇA KELİMELER
- سینمای ایران
- آداب حرب مغول درتاریخ جهانگشای جوینی
- بررسی تطبیقی ضرب المثل های ترکی سنقر با ضرب المثل های زبان فارسی