EHRİMEN

“Angra” + “mainyeva” kelimelerinden oluşan bu bileşiğin birinci parçası; “yok eden”, “eksilten”; ikinci parçası da: “ruh” ve “akıl” anlamlarını ifade eder. “Yok eden ruh”, “kötü akıl” anlamlarını karşılayan bu bileşik daha sonraları “Âhrîmen” ve “Ehrimen” şeklini almış, “kötü akıl” ve “şeytan” anlamlarında kullanılmıştır. Avestâ’da “angra mainyava: kötü akıl, pis akıl” şeklinde geçen bu isim Pehlevî Dili’nde; “Ahrimen”, Farsça’da; “Ehrimen”, “Ehrimen”, “Âhrimen”, “Ehrâmen”, “Ehren”, “Âhrîme”, “Herîmen” biçimleriyle de yer alır. Bütün kötülükler, pislikler, olumsuzluklar, anlaşmazlıklar, kavgalar, karanlıklar, bilgisizlikler ve acımasızlığın kaynağı odur.

Orta Fars edebiyatında Ehrimen’den, “Ganāg Mēnōg: ortadan kaldıran ve yok eden” adıyla söz edilir. Avestâ’da ve Mazdeist dinî edebiyatta Ehrimen; bütün devler, cadılar ve perilerin önderi olarak Ahura Mazda’nın en büyük düşmanıdır. İran yaratılış mitolojisine göre Ahura Mazda, başlangıçta sonsuz aydınlıklar içerisinde ve yücelerde, Ehrimen ise karanlıklar içerisinde, aşağılar aşağısında bulunuyordu. Ahura Mazda ilk aşamada İmşâspendleri (Ahura Mazda’nın yardımcıları olan kutsal ölümsüzler), Ehrimen ise Kamârîkleri (Ehrimen’in yardımcıları) yarattı. Daha sonra da dünya yaratıldı.

Ahura Mazda Avestâ’da iyilik tanrısıdır. Avestâ’nın Gātālar bölümünde açık bir şekilde Mazdeizm/Mezdiyesnâ inanışının iki tanrılı bir din olduğu ifade edilir. Ahura Mazda’nın karşısında Ehrimen vardır. Ancak çok sayıda değerlendirme, Ahura Mazda’nın bu iki gücün arkasında tek bir kaynak olarak bulunduğunu ortaya koymaktadır. Mazdeizm’in temel özellikleri arasında yaygın olarak yer alan inanışa göre; Ahura Mazda ile Ehrimen on iki bin yıl boyunca savaş halindedirler. Bu mücadelenin sonunda Ehrimen’in yenileceği, daha sonra da kıyametin kopacağı kabul edilir. Yerde ve gökte bulunan her şeyin iyiler ve kötüler olarak iki gruba ayrıldığı, inanırlarının Ahura Mazda’yı destekledikleri onun Ehrimen’e galip gelmesi için çalıştıkları da yine bu inanışın özelliklerindendir.

Bütün rivayetlerde; Ehrimen iyilikler dünyasını yakıp yıkmaya çalışmaktadır. Bu mücadelede Ahura Mazda’nın “İmşâspendân: Kutsal ölümsüzler” ve “Îzedân: Tanrılar” adlarıyla yardımcıları ve destekçileri olduğu gibi; Ehrimen’in de kendisine destek veren yandaşları vardır. Bunlar genel olarak “daeva: dev” adıyla bilinirler ve bu yüzden onun takipçilerine de Mezdiyesnâ’nın karşılığı olarak “Dîvyesnân: Şeytana tapanlar” adı verilir.

Ehrimen’in destekçileri birkaç gruba ayrılır: Birinci grupta lider konumundaki “devler/şeytanlar” yer alır. Bunlar altı tanedir. “Kamârîkân” adıyla bilinirler ve her biri bir İmşâspend karşısında yer alır. İkinci grupta yer alanlar; “yalan”, “hırs”, İran mitolojisinde kuraklık tanrısı olarak bilinen “Epûş” ve Pîşdâdîler hanedanının beşinci hükümdarı “Dahhâk” gibi her biri büyük birer şeytandır. Bunlar da, Mezdiyesnâ inanırlarının yaptıkları iyilikleri etkisiz hale getirmeğe çalışırlar. Üçüncü grupta yer alanlar; “küçük şeytanlar”dır. Bunların sayıları çoktur. Bütün bu grupların başında ise tam yetkili ve egemen güç olarak Ehrimen bulunur. Bütün bu güçleriyle birlikte iyilik güçlerinin karşısında sonsuza kadar dayanamaz. Tanrı Îzed’in gürzünden korkar….

Konular