درس هفدهم (Ders-i Hifdehom)

***Dil Bilgisi***

*Gelecek Zaman

Bir fiilin geçmiş zaman gövdesinin başına, bu zamanın çekiminde yardımcı fiil olarak kullanılan خواستن (hâsten-istemek) fiilinin geniş zamanının getirilmesiyle elde edilir. Bu zamanda yardımcı fiil konumundaki خواستن fiilinin geniş zamanda ilgili şahsa göre çekimi yapılır. Ancak asıl fiil değişikliğe uğramadan sadece geçmiş zaman gövdesi ile kalır.

Kısaca gelecek zaman çekimi خواستن fiilinin geniş zaman gövdesi خواه (hâh) şahıslara göre çekimi ve asıl fiilin geçmiş zaman gövdesinin tekrarıyla elde edilir.

Örnek çekimler:

Sade fiil: رفتن (reften- gitmek) fiilinin geçmiş zaman gövdesi, daha önce de geçtiği üzere, رفت (reft) tir.

خواهم رفت (hâhem reft- gideceğim)
خواهی رفت (hâhî reft- gideceksin)
خواهد رفت (hâhed reft- gidecek)
خواهيم رفت (hâhîm reft- gideceğiz)
خواهيد رفت (hâhîd reft- gideceksiniz)
خواهند رفت (hâhend reft- gidecekler)

Önekli fiil: برگشتن (bergeşten- dönmek) fiilinin geçmiş zaman gövdesi de sondaki ن düşürülerek elde edilir. بر ve گشتن in arasına خواه (hâh) girer ve çekim ona göre yapılır.

بر خواهم گشت (ber hâhem geşt- döneceğim)
برخواهی گشت (ber hâhî geşt- döneceksin)
بر خواهد گشت (ber hâhed geşt- dönecek)
بر خواهيم گشت (ber hâhîm geşt- döneceğiz)
بر خواهيد گشت (ber hâhîd geşt- döneceksiniz)
بر خواهند گشت (ber hâhend geşt- dönecekler)

Birleşik fiiller de aynen bu usule göre çekilir. Yani kelimelerin arasına yardımcı fiil خواه (hâh) girer ve çekim ona göre yapılır.

Örneğin تماشا کردن (temâşâ kerden- izlemek) fiilinin çekimi şöyledir:

تماشا خواهم کرد (temâşâ hâhem kerd- izleyeceğim)
تماشا خواهی کرد (temâşâ hâhî kerd- izleyeceksin)
تماشا خواهد کرد (temâşâ hâhed kerd- izleyecek)
تماشا خواهيم کرد (temâşâ hâhîm kerd- izleyeceğiz)
تماشا خواهيد کرد (temâşâ hâhîd kerd- izleyeceksiniz)
تماشا خواهند کرد (temâşâ hâhend kerd- izleyecekler)

Gelecek zamanın olumsuz hali çekilirken yardımcı fiil خواه (hâh)' in başına olumsuz eki olan ن (ne) harfi getirilir. Bu kural, her tür fiilin olumsuzu için aynen geçerlidir.

Örneğin:

نخواهم گفت (nehâhem goft- söylemeyeceğim)
نخواهی گفت (nehâhî goft- söylemeyeceksin)
نخواهد گفت (nehâhed goft- söylemeyecek)
نخواهيم گفت (nehâhîm goft- söylemeyeceğiz)
نخواهيد گفت (nehâhîd goft- söylemeyeceksiniz)
نخواهند گفت (nehâhend goft- söylemeyecekler)

انتظار كشيدن (intizar keşîden- beklemek) birleşik fiilinin olumsuz çekimini görelim şimdi de:


انتظار نخواهم كشيد (intizar nehâhem keşîd- beklemeyeceğim)
انتظار نخواهی كشيد (intizar nehâhî keşîd- beklemeyeceksin)
انتظار نخواهد كشيد (intizar nehâhed keşîd- beklemeyecek)
انتظار نخواهيم كشيد (intizar nehâhîm keşîd- beklemeyeceğiz)
انتظار نخواهيد كشيد (intizar nehâhîd keşîd- beklemeyeceksiniz)
انتظار نخواهند كشيد (intizar nehâhend keşîd- beklemeyecekler)


***Kelime Hazinesi***

ناشتايي (naştâyi) kahvaltı
ناهار (nâhâr) öğle yemeği
شام (şâm) akşam yemeği
سوزاك (sûzâk) yakacak
خوراك (hûrâk) yiyecek, gıda
پوشاك (pûşâk) giyecek, giysi
شكيب (şekîb) sabır
شكيبا (şekîbâ) sabırlı
بخشنده (bahşende) bağış/hayır sahibi, cömert, lütufkâr; merhametli
مرز (merz) sınır
كار (kâr) iş
كارگر (kârger) işçi
كارخانه(kârhâne) işyeri, atölye, fabrika
كارخانه دار (kârhânedâr) sanayici, fabrikatör
كژدم (kejdom) akrep
پیشگیر (pîşgîr) önlük Havluya köyde 'peşkir' derdik.


***Hikmet Damlaları***

1- چوبان خائن بدتر از گرگ است

(Çobân-ı hâin bed-ter ez gorg est.)

Hain çoban kurttan daha kötüdür.

2- بزرگی بعقل است نه بسال

(Bozorgî be-akl est ne be-sâl.)

Büyüklük akıl iledir, yıl (yaş) ile değil.

3- اگر گل نیستی خار هم مباش

(Eger gul nîstî hâr hem me-bâş.)

Şayet çiçek (/gül) değilsen diken de olma!