MELİKÜŞŞUARÂ BAHÂR

1. Hayatı ve Edebi Kişiliği
1265 hş./1886 yılında Horasan eyaletinin merkezi Meşhed kentinde dünyaya gelen “Melikuşşuarâ” lakaplı, “Bahâr” mahlaslı şair, yazar, gazeteci, siyaset adamı ve araştırmacı Mîrzâ Muhammed Takî’nin, çocukluk ve gençlik dönemleri; Şiîlerin sekizinci imamı, İmam Rızâ’nın (ö. 203/819) kutsal makamı “Astân-i Kuds-i Razevî” civarında geçmiştir. Ataları, Kaçar egemenliğinin (1200-1344/1786-1926) ilk dönemlerinde Kaşan’dan göç ederek Horasan’a yerleşmiş olan Muhammed Takî’nin baba tarafından soyu Feth Alî Şâh (eg. 1212-1250/1798-1835) dönemi ünlü kaside ustalarından Mîrzâ Ahmed Sabûrî-yi Kâşânî’ye (ö.1229/1811) varmaktadır. Bu nedenle de babası “Sabûrî” mahlasıyla bilinir. Dört yaşında ilköğrenimine başlayan Muhammed Takî, altı yaşında Farsça’yı ve Kur’ân’ı iyi düzeyde öğrenmişti. Çocukluk döneminden başlayarak Astân-i Kuds’un meliküşşuarası, Horasan’ın ileri gelen kişiliklerinden olan babası Muhammed Kâzım-i Sabûrî[1] yanında edebiyatla tanışıyor, kültürel bilgiler alıyor, şiir öğreniyordu.Yedi yaşından itibaren babasından Şahnâme okumaya başladı ve ilk şiirini bu dönemde yazdı. Daha sonra babasından aldığı eğitim yanında öğrenimini dönemin ünlü kişikleri ve şairlerinden Edîb-i Nîşâbûrî olarak bilinen Mîrzâ Abdulcevâd’tan (ö. 1305 hş./1926) çeşitli konularda eğitim görerek tamamladı. Babasının ölümünde (1283 hş./1904) on sekiz yaşında olan Muhammed Takî’ye “Meliküşşuaralık” makamı ve unvanı Muzafferuddîn Şâh (eg. 1275-1285 hş./1896-1906) tarafından verildi. [2]

Muhammed Takî’nin diğer hocaları arasında o dönemlerde Meşhed’in ünlü matematikçileri, astronomları ve filozoflarından Mîrzâ Abdurrahmân-i Bedrî, Âsıfuddevle Ğulâmrızâ Hân Şâhsûn da yer almaktadır. [3] Babasının hayatta bulunduğu dönemlerde kendisi on dört yaşlarındayken onunla birlikte devam ettiği birtakım siyasî mahfiller ve özgürlükçü grupların faaliyetlerine katılması nedeniyle dönemin siyasal ve sosyal gelişmelerini yakından izleme fırsatını yakalayan ve olayları bizzat yaşayan Bahâr, özgürlük temalı şiirlerini ve düşüncelerini dönemin yüksek tirajlı gazetelerinde yayınlama imkanı buldu. İlk edebî-siyasî yazılarını imzasız ve gizli olarak Horasan gazetesinde yayınladı. Kaçar hükümdarlarından Muhammed Alî Şâh’a (eg. 1324-1327/1906-1909) hitaben kaleme almış olduğu

“Hatadır İran şahına özgürlükten söz etmek

Artık Allah’a kalmıştır İran’ın işi”

matla’lı müstezâdıyla büyük ün kazandı. Yirmi yaşından itibaren siyasal mücadeleler içerisinde yer almaya başlayan Bahâr, Horasan bölgesinden meşrutiyetçiler safına katıldı, Horasanlı olmasına rağmen meşrutiyet fermanının özgürlük rüzgarları kendisini çekti ve Tahran’a getirdi. Bahâr,siyasi faaliyetlerine başladığı bu dönemlerde ilk adımlarını da siyasal, eleştirel ve diğer konulardaki şiirleriyle Mîrzâ Hâşim Hân Kazvînî yönetiminde çıkan Horasan ve Tûs adlı gizli yayınlanan gazetelerde yayınlamaya başladı.[4]

……………………………………

[1] Sabûrî, 1257 hk. yılında Horasân’da dünyaya gelmiştir. Babası Kâşân ahalisinden önde gelen bir kişiliktir. Gençlik yıllarından itibaren bilim ve edebiyatla ilgilenmiş, Muzafferuddîn Şâh tarafından da Astân-i Kuds-i Razevî’nin meliküşşuaralık unvanı verilmiştir. Kaside türünde klasik dönem şairlerinin tarzını izlemiştir. 3.000 beyit şiir içeren divanı vardır.

[2] Burka‘î, Seyyid Muhammed Bâkır, Sohenverân-i Nâmî-yi Mu‘âsır, Tahran 1373 hş., I, 585; Âryenpûr, Yahyâ, Ez Sabâ Tâ Nîmâ, Tahran II, 123-124; Âryenpûr Yahyâ, Ez Nîmâ Tâ Rûzgâr-i Mâ, III, 473; Muhammed İshâk, Sohenverân-i Nâmî-yi Îrân Der Târîh-i Mu‘âsir, Tahran 1363 hş. I, 439; Fereciyân, Murtazâ, Tanzserâyân-iÎrân, I, 116; Yâhâkkî, Muhammed Ca’fer, Çun Sebû-yi Teşne/Edebiyyât-i Mu‘âsır-i Fâ, 31; Zerrînkûb, Abdulhuseyn, Ez Guzeşte-yi Edebî-yi Îrân, Tahran 1375 hş, s. 506-507; Hatîbî, Hasan, “Bahâr MuhammedTakî”, Dânişnâme-yi Cihân-i İslâm,B/IV, 698; Kanar, Çağdaş İran Edebiyatı, 233-234.

[3] Muhammed İshâk, Sohenverân, I, 439.

[4] Âryenpûr, Ez Sabâ Tâ Nîmâ, II, 123-124; Tanzserâyân, I, 116; Yâhakkî, Çun Sebû-yi Teşne, 31; Hatîbî, Hasan, “Bahâr Muhammed Takî”, Dânişnâme-yi Cihân-i İslâm, B/IV, 698.

Konular